تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس

حجم مبنا چیست و چه کاربردی دارد؟

همان‌طور که هر بازار یا صنف خاص دارای یک‌ سری قوانین مختص به خود است، بازار بزرگ بورس نیز از همین قضیه پیروی می‌کند و دارای تعدای قانون یا اصل است که توسط نهاد خاصی به نام «سازمان بورس» که به «شرکت بورس اوراق بهادار» نیز شناخته می‌شود، گزینش و به اطلاع رسانده می‌شوند.

یکی از این قوانین «حجم مبنا» نام دارد که یکی از قوانین مهم در معاملات بورسی شناخته می‌شود.

افزایش اطلاعات در زمینه اصول اولیه بورس و قوانین جاری بر آن، به‌راستی می‌تواند شما را با یک ‌دید بازتر و آگاهی بیشتری که مثل یک نقشه عمل می‌کند، وارد این عرصه کند تا بتوانید تصمیمات بهتری اتخاذ نمایید.

تعریف حجم مبنا در بورس چیست؟

سازمان بورس برای رشد یا نزولِ اصولی و عادلانه‌ی ارزش سهام یک شرکت، قانونی به نام حجم مبنا تعیین کرده است که این قانون می‌گوید؛ برای این‌که ارزش سهام شرکت افزایش یا کاهش یابد، می‌بایست در روز تعداد خاصی یا در سال درصدی از سهام آن، مورد معامله «خرید یا فروش» قرار بگیرد، در غیر اینصورت ارزش آن به نسبت محاسبه شده و کم خواهد شد. این درصد در سال ۲۰٪ از کل سهام تعیین شده است. یعنی هر شرکت نسبت به ارزشی که دارد یک حجم‌ مبنای مختص به خود را دارد که در ادامه نحوه محاسبه آن را نیز بررسی می‌کنیم.

نام‌ یا کلمه‌ی «حجم مبنا» به حجم حداقلی یا پایه‌ ای تعداد خرید و فروش سهام اشاره می‌کند و‌ بر این اساس نام گذاری شده است که حجم‌ به معنی تعداد یا اندازه است و‌ مبنا به معنی سطح یا پایه معنی می‌شود.

همان‌طور که می‌دانید اگر معاملات بیش از حجم مبنا باشد، دلیل بر افزایش ارزش سهام نیست، بلکه ارزش سهام مربوط به قانون عرضه و تقاضا است که در واقع نوع معامله را نشان می‌دهد که اگر خرید بیشتر از فروش باشد ارزش آن اضافه می‌شود و ‌همین‌طور بلعکس. در اصل قانون حجم مبنا می‌گوید؛ باید سهام مثلا فلان شرکت روزانه فلان عدد معامله حالا چه‌ خرید و چه‌ فروش شود، اگر از این عدد کمتر باشد، ارزش آن کم می‌شود.

لازم به ذکر است این عدد طی سال‌ها ممکن است بنا بر تشخیص این سازمان تغییر کند.

در ‌مقابل حجم مبنا چیزی به نام «حداکثر مبلغ معاملات» نیز قرار دارد.

حال اگر در تابلوی بورس چیزی به نام قیمت پایانی دیدید، می‌دانید که اگر حجم معاملات آن روز برابر با حجم مبنا بوده این قیمت میانگین یا همان نتیجه قیمت معاملات است و اگر حجم معاملات کمتر از حجم‌ مبنا بوده، به همان نسبتِ افزایش یا کاهش ارزش سهم از قیمت کاسته شده و قیمت پایانی آن است که می‌بینید.

میانگین معاملات نیز بر پایه درصد سودی که آن سهم خرید یا فروش داشته‌ است محابسه می‌شود، برای مثال، فرض کنید سهمی در قیمت مثبت ۵ درصد معامله شود. اگر تعداد سهام معامله شده بیشتر از ۸۰ هزار باشد، این ۵ درصد اعمال شده و مبنای قیمت روز بعد معاملات قرار خواهد گرفت. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی بر اساس نسبت این حجم به حجم مبنا محاسبه می‌شود. برای مثال اگر حجم مبنای سهمی ۸۰ هزار باشد و ۴۰ هزار سهم با قیمت مثبت ۵ درصد معامله شود، مقدار افزایشِ قیمت ۲٫۵ درصد برای قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد. البته این حجم مبنا که درباره آن بحث کردیم، مربوط به شرکت‌های ثبت شده در بورس است.

حجم مبنا چه کاربردی دارد؟

یکی از دلایل آن این است که، در بورس افرادی هستند که می‌خواهند با شبیه‌سازی قانون عرضه و تقاضا، مثلا خرید یا فروش تعداد کم از سهام، حال یا با قیمت بالا یا کم باعث تغییر در ارزش سهام‌ شده و یک‌باره سود کنند.

قانون حجم‌ مبنا می‌آید و تعداد حداقلی معاملات برای هر سهام تعیین می‌کند تا جلوی چنین کارهایی را بگیرد و بگذارد ارزش سهام با توجه به روند عادی خود تغییر کند.

قانون «حداکثر مبلغ معاملات» نیز جهت جلوگیری از افزایش ارزش معاملاتی تعیین شده‌اند.

یکی از دیگر از مزایای شناخت این قانون این است که می‌دانید سهام‌ شرکت هایی که معمولا معاملات پایینی دارند مناسب شما نیستند و ممکن است با خریدشان متحمل ضرر شوید، وقتی تقاضا برای یک نوع سهام‌ پایین بیاید مطمعناً حجم مبنای کمتری هم خواهد داشت زیرا نه فروش دارد که‌ تقاضایی را بر طرف کند و‌ نه تقاضایی که باعث افزایش قیمتی آن شود، بنابراین آن بازار تقریبا راکد است. افراد با تجریه معمولاً از همین روش بهره می‌گیرند تا سود بیشتری کنند، وقتی بازار تقاضای زیادی ندارد ولی می‌دانند به زودی آن نرخ ‌رشد می‌کند، سهام خریده و منتظر می‌مانند تا تقاضا افزایش پیدا کند.

چگونه حجم مبنا را محاسبه کنیم؟

اگر به ابتدای مقاله توجه کرده باشید، گفتیم که این قانون جدید حجم مبنا می‌گوید؛ در روزهای کاری یک سال، تقریباً ۲۵۰ روز، می‌بایست ۲۰ درصد از کل سهام معامله شود، درغیر اینصورت در کاهش ارزش آن سهام تاثیر خواهد گذاشت.

روز‌های کاری یک ‌سال را با حذف مناسبت‌های تعطیلی رسمی می‌توان ۲۵۰ روز در نظر گرفت.

حال برای این‌که‌ بفهمیم حجم مبنای یک شرکت از نظر حجم روزانه چقدر است، نیاز به سه عدد داریم؛ ارزش فعلی سهام، روز‌های کاری در سال و درصد معامله در سال.

بسیار‌ خوب مثلا فرض می‌کنیم ارزش سهام‌ شرکتی ۲۰۰ میلیون تومان است، ابتدا از آن ۸۰ درصد کم‌ می‌کنیم تا ۲۰ درصد اصلی حجم مبنا را متوجه شویم که برای یک‌سال است، حالا همان ۲۰ درصد را تقسیم‌ بر روز‌ های کاری که همان ۲۵۰ روز است می‌کنیم تا ببینیم‌ در روز چقدر باید از سهام‌ شرکت ۲۰۰ میلیونی ما معامله شود. نتیجه ما ۱۶۰ هزار برای هر روز خواهد بود، بهتر است این روش را خودتان امتحان کرده و با تمرین به این ‌امر مسلط شوید تا در صورت نیاز بتوانید با یک‌ ماشین حساب این‌ موضوع را کشف کنید. چیز ساده ای است.

روش دیگری برای معامله این است که یک سال اگر ۲۵۰ روز‌ کاری داشته باشد، حجم مبنای روزانه‌ی آن شرکت «۰٫۰۰۰۸» هشت ده هزارمِ کل سهم شرکت است. مثلاً اگر شرکتی ۱۰۰ میلیون تومان سهم داشته باشد، حجم مبنای آن ۸۰ هزار از سهم خواهد بود که لازم است در طول روز ِکاری خرید یا فروش شود. بنابراین، باید حداقل ۸۰ هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن روز در سهم اعمال شود. البته این عدد اخیراً تغییر پیدا کرده است، طبق بیانیه زیر:

بر اساس اعلام سازمان بورس اوراق بهادار، از شروع تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بر اساس فرمول قبلی «ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار» ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵ میلیارد تومان و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲ هزار میلیارد تومان و بالاتر، ۱۲ میلیارد تومان و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ میلیارد تومان، ۱۰ میلیارد تومان تعیین شود.

همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روزِ معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

مطمئناً این‌ عدد در سال‌های آتی نیز ممکن‌ است دست‌خوش تغییرات خاصی شود که مطمئناً این مطلب سریعاً به‌ روز خواهد شد و شما را با روش جدید حجم مبنا آشنا می کنیم.

دلیل تغییرات این اعداد واضح است، در واقع حداکثر مبلغ حجم معاملات حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ به این ‌معنی که اگر ارزش ۰٫۰۰۰۸ تعداد سهم یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود، عدد مورد نظر را کاهش می‌دهند، یعنی یک میلیارد تومان را با تعداد سهم شرکت مورد نظر متعادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار می‌دهند. حداقل ارزش معامله نیز باید ۵۰ میلیون تومان باشد. این به آن دلیل است که شرکت‌هایی که سهم آن‌ها قیمت نسبتاً بیشتری دارد، اگر بخواهند حجم مبنا را ۰٫۰۰۰۸ در نظر بگیرند، ممکن است ارزش معاملاتی‌شان خیلی‌ خیلی زیاد شود. به همین دلیل است که سقفی به عنوان حداکثر در نظر گرفته می‌شود.

سخن آخر

در نظر داشته باشید قانون حجم مبنا اساسِ تعیین کننده ارزش یک سهام است، بازار بورس ایران مقداری با بازار فارکس تفاوت دارد اما اگر بتوانید با ویژگی های بازار ایران سازگار شده و با انعطاف کامل رفتار کنید، برد با شماست.

در صورتی که اطلاعات مفیدی یا نظری در این زمینه دارید، می‌توانید آن‌ را از بخش نظرات به اشتراک ‌گذاشته و اگر هم سوالی مد نظر دارید، از همان بخش با ما در میان بگذارید.

روش محاسبه حجم مبنا در بورس و فرابورس

روش محاسبه حجم مبنا در بورس و فرابورس به چه شکل انجام پذیر است؟ اصلا حجم مبنا در بورس چه معنایی دارد؟ همچنین قانون وضع شده جدید برای حجم مبنا چه کارکردی میتواند برای بورس بازان داشته باشد. همراهان عزیز بورس فردا برای پاسخ به سوالات فوق ما را در این مقاله همراهی کنید. همچنین پیشنهاد میشود برای اطلاع از کلیات بورس و فرابورس و تفاوت این دو با هم و اینکه چرا باید بورس را برای سرمایه گذاری انتخاب کنیم؟ در مطالب فوق هم ما را همراهی کنید.

حجم مبنا در بورس چیست؟

حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد. به بیان ساده تر: آن تعداد از یک نوع اوراق بهادار که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود.

محاسبه حجم مبنا در بورس چگونه محاسبه می‌شود؟

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در ١٠هزار سهام شرکت است؛ به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال باشد. براساس نرخ پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته تعداد حجم مبنای هر سهم محاسبه میشود و اعمال ان از نخستین روز معاملاتی هفته بعد میباشد . همچنین در صورت اقدامات شرکتی تغییرات حجم مبنا براساس مقررات و با رعایت نصاب‌های این مصوبه محاسبه و اعمال می‌شوند.

محاسبه حجم مبنا در فرابورس

حجم مبنا از امروز برای همه شرکت‌های بازارهای اول و دوم فرابورس ایران معادل چهار در ١٠ هزار تعداد سهام هر شرکت اعمال می‌شود. کارشناسان معتقدند که این تغییر نحوه محاسبه حجم مبنا با توجه شرایط حاضرقدم مثبتی است به خصوص برای سهم‌های کوچکی که پیش از این با ارزش معاملات روزانه کم، حداکثر رشد قیمتی مجاز روزانه را داشتند. هرچند که این مسئله بیشتر روی سهام فرابورسی که قبل از این حجم مبنا نداشت تاثیر میگذارد .

قانون جدید حجم مبنا در بورس چیست؟

کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی هم اسکیل کردن روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است. در بازار فرابورس، انتظار می رود این قانون از سرعت رشد بازار کم کند، اما این موضوع تاثیر خود را بیشتر در سهام شرکت های کوچک تری نشان خواهد داد که پیش از این و در عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت ها، پروژه شدن و با حجم کوچکی از پول رشد می کردند. گرچه حجم معاملات اکثر این شرکت ها بیش از دو برابر فرمول اتخاذ شده در روز می باشد و با توجه به در نظر گرفتن قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته برای محاسبه حجم مبنا هرچه قیمت بالاتر برود نیاز به حجم مبنای کمتری خواهد بود و این موضوع قیمت ها را به سمت بالاتر سوق می دهد.

این قانون چه کمکی به بورس می کند؟

بنظر می رسد این قانون کمک کند، نزولی شدن متداوم و قفل شدن در صف فروش نداشته و در صف فروش نیز حجم متناسبی دست به دست شود که با ورود سهامدار جدید از شدت نزول کاسته خواهد شد و در صورت عدم معامله قیمت پایانی ترمز نزول قیمت را خواهد کشید و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد. در مجموع با توجه به ورود حجم بالایی از نقدینگی، انتظار می رود چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و تکمیل شوند، این قانون کمک می کند قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.

بررسی تاثیر حجم مبنا بر روند معاملات بورس

ايرنا / يک کارشناس بازار سرمايه با بيان اينکه حجم مبنا بر روي تصميم سرمايه‌گذاران تاثيرگذار بود و تا حدودي ترمز رشد بازار را کشيد، افزود: در صورت کاهش حجم مبنا جذابيت براي خريد سهام بزرگ و بنيادي بازار افزايش مي‌يابد. اکبر حامدي امروز (دوشنبه) افزود: در نيمه نخست معاملات امروز بازار سرمايه، شاخص بورس به دليل وجود جذابيت در قيمت سهم‌هاي کوچک رشد پرشتابي را در پيش گرفت زيرا قيمت اينگونه سهم‌ها در چند روز اخير با افت قابل توجهي روبرو شدند. وي ادامه داد: در 10 روز اخير اتفاقاتي در بازار سرمايه رخ داد و ذهنيتي را بين فعالان بازا ايجاد کرد که باعث ترديد سرمايه‌گذاران براي معاملات خود در اين بازار شد. حامدي به وجود مشکلات درون سازماني و برون سازماني که بر روند معاملات بازار تاثيرگذار بود اشاره کرد و افزود: برخي از مسايل‌درون سازماني مانند خبر استعفاي رييس سازمان بورس،تغيير حجم مبنا و کاهش دامنه نوسان يک سري ترس‌ها را در بازار ايجاد کردو باعث شد تا سرمايه‌گذاران با توجه به مسايل مطرح شده تصميم به سيو سود در بازار بگيرند تا در شايط وجود آرامش در بازار باقيمت پايين و نرخ جذاب تر اقدام به خريد کنند. اين کارشناس بازار سرمايه مساله کرونا را از ديگر عامل تاثيرگذار در افت شاخص بورس مطرح کرد و افزود:اين موضوع به شدت روندبازار جهاني و قيمت نفت را تحت تاثير قرار داد و با توجه به اينکه 60 درصد از بازار کاموديتي محور و تاثيرپذير از قيمت جهاني هستند در مسير ريزش قرار گرفت. وي به اصلاح قيمت سهام و شاخص بورس در چند روز اخير معاملات بازار سرمايه اشاره تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس کرد و گفت: هميشه روزهاي پاياني سال روندبازار در مسير کاهشي قرار مي گيرد که امسال به دليل وجود برخي از مسايل منفي شاهد ريزش بيشتري در اين بازار بوديم. حامدي معتقد است؛ روز سه شنبه و چهارشنبه بازار به سمت تقاضا تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس پيش خواهد رفت و شاهد صعود قيمت‌ها و شاخص بورس در بازار خواهيم بود. اين کارشناس بازار سرمايه با بيان اينکه گله‌مندي هميشگي فعالان بازار از سيستم معاملات از ديگر مسايلي است که در دو روز اخيرروند معاملات فرابورس را با معضل مواجه کرده است، گفت:تا به حال مشاهده نشده که وقتي بازار با چنين مشکلي روبرو مي‌شود شاخص بورس روند صعودي را در پيش بگيرد زيرا در چنين مواقعي فعالان بازار تصميم به دوري از معاملات اين بازار مي‌گيرند. وي افزود: اگر بتوان مشکل هسته معاملات را به گونه‌اي حل کرد که پاسخگوي اين حجم از معاملات باشد بسياري از روند منفي بازار برطرف خواهد شد. حامدي با تاکيد بر اينکه اين حجم از معاملات و هسته معاملات پاسخگوي روند کنوني بازار سرمايه نيست، گفت:خرابي هسته معاملات در روند نزولي بازار بي‌تاثير نيست و باعث مي‌شود تا فعالان بازار از اين بازار دوري و به سمت ديگر بازار پيش بروند.

حجم مبنا چیست؟

اگر شما هم یکی از افرادی هستید که تازه به بازار بورس وارد شده اید پس حتما به این سوال برخورده اید که چطور در زمان بازار یک سهمی که در بالاترین قیمت در حال معامله هست، قیمت پایانی آن و درصد سود آن دربالاترین قیمت قرار ندارد!

مزیت اصلی حجم مبنا

مهمترین مزیت حجم مبنا این است که میزان نوسان یک سهم را کاهش داده و به تبع آن تاثیر بازی گردانان سهم را کاهش داده و از نوسانات شدید سهم و کاهش یا افزایش بی دلیل سهم جلوگیری می کند ، بطوری که اگر این ابزار وجود نداشت امکان نوسانات مثبت و منفی سهم با چند معامله و خرید و فروش چند نفر به بالاترین یا کمترین میزان خود میرسید و امکان سود یا ضرر های نا متعارف بوجود می آمد.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

حجم مبنا بصورت مستقیم با قیمت پایانی در ارتباط هست، بطوری که اگر سهمی دارای حجم مبنای 5 میلیون باشد، برای اینکه قیمت پایانی این سهم (که تعیین کننده میزان سود یا ضرر در پایان بازار است) در بالاترین قیمت خود تعیین شود باید 5 میلیون برگ سهم در بالاترین قیمت معامله شود تا قیمت پایانی در حالت ماکزیمم روز یا +5 درصد قرار بگیرد ،و به همین ترتیب برای حالت نزولی نیز روال به همین شکل می باشد.
در این بین اگر 500 هزاربرگ سهم که معادل 10 درصد حجم مبنا هست مورد معامله قرار بگیرد ، میزان رشد سهم و یا قیمت پایانی برابر 0.1 قیمتی است که سهم در آن معامله می شود.

حجم مبنای یک به چه معناست؟

بله درست است حجم مبنای یک نیز وجود دارد و مربوط به حق تقدم می شود و معنی آن، این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا به همان میزان باعث تغییر در قیمت پایانی در همان عدد خواهد شد. ( ثبت نام دربایننس )

نتیجه گیری

حجم مبنا ابزاری است که جلوی نوسان های شدید بازار را گرفته و از نزول یا صعود یکباره سهم با چند معامله کوچک جلوگیری میکند و تنها زمانی قیمت پایانی سهم در حالت ماکزیمم قرار دارد که حجم مبنا آن شرکت تکمیل شده باشد.
حجم مبنا نیاز به محاسبه ندارد و در پرتفو بورسی شما یا سایت TESTMC قابل مشاهده می باشد.

سوالات متداول حجم مبنا

به زبان ساده به حداقل تعداد سهمی که باید در بورس مورد معامله قرار بگیرد تا در دامنه نوسان سهم رشد کند یا کاهش یابد.

برای جلوگیری از سفته بازی و شناسایی دقیقتر قیمت استفاده می شود. با وجود حجم مبنا قیمت پایانی زمانی میانگین وزنی معاملات می شود که حداقل حجم مشخصی ثبت شود. به طور کلی حجم مبنا بصورت مستقیم با قیمت پایانی در ارتباط است.

حجم مبنا نیاز به محاسبه ندارد و در پرتفو بورسی شما یا سایت tsetmc.com قابل مشاهده می باشد.

حجم مبنا چیست؟

در بازارهایی که قیمت‌گذاری بر اساس میزان عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد، همواره نگرانی‌هایی درباره عدم کنترل بازار و سقوط یا صعود سهم به شکل غیر واقعی (در بازه زمانی محدود) وجود دارد. اگرچه برخی افراد از همین رخدادها سود می‌برند، اما بسیاری از سهامداران بر ارزش واقعی سهم تمرکز دارند.

به گزارش گروه بازار خبرگزاری آنا، در بازار بورس ایران، قوانین مختلفی مثل: تعیین دامنه نوسان، حجم مبنا، تعیین کارمزد معاملاتی و. برای جلوگیری از تخلف و کنترل بازار وضع شده است. در این مطلب به موضوع «حجم مبنا» و دلایل وضع قوانین مروبط به آن می‌پردازیم. اینکه حجم مبنا چیست؟ چگونه محاسبه می‌شود؟ چه قوانینی دارد؟ و چه مزایا و معایبی را برای بورس ایران در پی داشته است؟

حجم مبنا چیست؟

برای اینکه بدانیم حجم مبنا چیست، باید ابتدا با دو مفهوم «دامنه نوسان» و «قیمت پایانی» آشنا شویم. دامنه نوسان که در حال حاضر در بازار بورس و اوراق بهادار ۵ درصد تعیین شده است، امکان تغییر قیمت سهام در روز جاری نسبت به روز گذشته را بیان می‌کند. مثلا اگر قیمت پایانی سهمی روز جاری ۱۰۰ تومان باشد، این سهم در روز آینده می‌تواند تا ۵ درصد بیشتر یا کمتر مورد معامله قرار بگیرد.

حال این سهم با توجه به دامنه نوسان، قیمت‌های متفاوتی را در طول روز تجربه می‌کند. در نهایت از محاسبه میانگین وزنی همه قیمت‌هایی که سهم در طول روز معاملاتی تجربه کرده است، «قیمت پایانی» به دست می‌آید.

اکنون با توجه به دو مفهوم بالا، می‌توانیم حجم مبنا را بررسی کنیم. حجم مبنا در تعریف رسمی این‌گونه بیان می‌شود: «حداقل تعداد سهامی که باید در یک روز معاملاتی، خرید و فروش شود تا کل درصد تغییر قیمت را پوشش دهد.» شاید این تعریف کمی پیچیده به نظر بیاید، اما در ادامه به کمک فرمول محاسبه حجم مبنا و توضیحات تکمیلی، فرمول را به خوبی درک خواهید کرد.

محاسبه حجم مبنا

برای محاسبه حجم مبنا قوانین خاصی وجود دارد که از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار تهران تبیین شده است. طبق این قوانین، در یک سال باید حداقل ۱۰ درصد از کل سهام شرکت بورسی مورد معامله قرار بگیرد. حال اگر تعداد روزهای کاری یک سال ۲۵۰ روز بدانیم، این عدد برابر ۰.۰۰۰۴ خواهد شد. به فرمول زیر دقت کنید:
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ / (۱۰۰ / ۱۰)تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس

حداقل تعداد معاملاتی که باید انجام شود = تعداد روزهای کاری سال / ده درصد از کل سهام

حال اگر تعداد کل سهام شرکت را ۲۰۰ میلیون در نظر بگیریم، با محاسبه حجم مبنا به عدد ۸۰ هزار می‌رسیم:

(حجم مبنا) ۸۰.۰۰۰ = ۲۵۰ / ۲۰.۰۰۰.۰۰۰ (۱۰درصد از ۲۰۰ میلیون)

کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا

کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا یکی از مواردی است که در سهام مختلف بورسی مشاهده می‌شود. اما سوال اینجاست در صورت کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا، چه اتفاقی برای سهم می‌افتد؟

برای پاسخ به این سوال، مثال عددی قبل را در نظر بگیرید. در این مثال، حجم مبنا برابر ۸۰ هزار بود و دامنه نوسان با این ۸۰ هزار تطبیق داده می‌شود. یعنی اگر معاملات سهم مثبت ۵ درصد باشد و تعداد معاملات بیشتر از ۸۰ هزار شود، این رشد ۵ درصدی در قیمت پایانی برای سهم لحاظ خواهد شد و دامنه نوسان روز آینده با توجه به این رشد قیمت است.

حال در همین مثال که حجم مبنا برابر ۸۰ هزار بود، اگر معاملات سهم مثبت ۵ درصد باشد ولی تعداد معاملات ۴۰ هزار شود (یعنی نصف حجم مبنا)، نیمی از این رشد ۵ درصدی در قیمت پایانی محاسبه خواهد شد. در واقع از آنجایی که تعداد معاملات سهم نصف حجم مبنا بود، رشد قیمت آن هم نصف شد (مثبت ۲.۵ به جای مثبت ۵)، در نهایت قیمت پایانی با رشد مثبت ۲.۵ محاسبه می‌شود.

پس همانطور که متوجه شدید، کمتر بودن حجم معاملات از حجم مبنا، در محاسبه قیمت پایانی تاثیر مستقیم دارد.

مشاهده حجم مبنا و قیمت پایانی در تابلو بورس

برای مشاهده حجم مبنا و قیمت پایانی در تابلو بورس، به آدرس tsetmc.com مراجعه و نماد مدنظر را جست‌وجو کنید. در تابلو مربوط به نماد طبق تصویر زیر حجم مبنا و قیمت پایانی قابل مشاهده هستند.

قوانین حجم مبنا

قوانین حجم مبنا برای شرکت‌های بورسی و فرابورسی با توجه به میزان «میزان سرمایه» و «بازار» متفاوت است. در ادامه قوانین حجم مبنا را تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس مرور می‌کنیم.

• حداقل ارزش مبنای بازار اول و دوم فرابورس ۵۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو زرد ۲۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو نارنجی ۱۰ میلیارد ریال است.
  
• حداقل ارزش مبنای تابلو قرمز ۵ میلیارد ریال است.
  
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌ها با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر، ۱۲۰ میلیارد ریال است.
  
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌ها با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال است.
  

مزایا و معایب حجم مبنا

مزایا و معایب حجم مبنا را نمی‌توان به صورت مشخص و موردی بررسی کرد. چرا که قانون حجم مبنا طبق یک کلیت و برای جلوگیری از تخلف وضع شده است و البته در شرایطی باعث نارضایتی سرمایه‌گذاران می‌شود. حجم مبنا باعث می‌شود که شیب تند قیمتی (صعودی یا نزولی) در سهام به وجود نیاید. سهم باید به مرور مسیر صعودی یا نزولی را طی کند. بنابراین کمتر شاهد قیمت‌های کاذب در بازار بورس ایران هستیم. پس اصلی‌ترین مزیت حجم مبنا کنترل بازار و کاهش سفته‌بازی است.

در رابطه با معایب حجم مبنا دو مورد را می‌توان بررسی کرد. نخست اینکه سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی همواره از قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضا استقبال کرده‌اند. در بیشتر بازارهای جهانی، بحث ارزش ذاتی کالا، خدمات، سهم یا هر چیز دیگری اصلا مطرح نمی‌شود، بلکه میزان تقاضا، ارزش را تعیین می‌کند. در واقع سرمایه‌گذار هر آنچه برایش تقاضا وجود داشته باشد را ارزشمند می‌داند، روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند و مادامی که تقاضا وجود داشته باشد، در آن سرمایه‌گذاری باقی می‌ماند. در این تفکر اصلا مباحث بنیادی مطرح نیست. اما وجود قوانینی مانند دامنه نوسان و حجم مبنا باعث محدودیت در بازار می‌شود و سرمایه‌گذاران با این نوع تفکر را راضی نمی‌کند.

برای بررسی دومین مشکل حجم مبنا در بازار بورس، شرایطی را در نظر بگیرید که صف خرید یا فروش در سهمی تشکیل شده است. در این شرایط مقداری زیادی سرمایه بلوک و روند (صعودی یا نزولی) کند می‌شود. حجم معاملات پایین می‌آید و اصلا نوسانی در سهم مشاهده نمی‌شود. در واقع حجم مبنا و دامنه نوسان اجازه مانور در محدوده خاصی را داده‌اند و سهم به سقف یا کف این محدوده رسیده است و دیگر نمی‌تواند حرکت کند.

البته تدابیری هم برای این شرایط وجود دارد. مثلا اگر سازمان بورس این وضعیت را حقیقی بداند، برای مدتی محدود (مثلا یک روز) سهم را بدون لحاظ کردن حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند. بنابراین معاملات مجددا جریان می‌گیرد و سهم بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری می‌شود.

سخن آخر

یک معامله‌گر بورسی باید بداند حجم مبنا چیست و چگونه می‌تواند از آن برای شناخت جایگاه سهم در بازار بورس و درک ارزش سهام استفاده کند. با بررسی حجم مبنا، قیمت پایانی و میزان معاملات حقیقی و حقوقی که در تابلو مربوط به سهم نوشته‌ شده است، به خوبی می‌توان میزان گرایش سرمایه‌گذاران به آن سهم را درک کرد و درباره ادامه سهامداری یا خروج از سهم تصمیم گرفت. در نهایت لازم به ذکر است که این مطلب از وبسایت باشگاه مشتریان کارگزاری آگاه برگرفته شده است.