چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟

چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟

۰۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ - ۱۳:۰۴

چهارشنبه گذشته رئیس جمهور از واگذاری سهام شرکت‌های مهم بیمه‌ای و بانکی در قالب صندوق «ETF» خبر داد. به گفته وزیر اقتصاد، اولین صندوق قابل معامله در بورس (ای تی اف) دولتی شامل سه بانک با ارزش ۱۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در بورس است.

خبرآنلاین: هفته گذشته رییس جمهور در نشست هیات دولت از واگذاری سهام شرکت‌های بیمه‌ای و بانکی در قالب صندوق «ETF» خبر داد و اعلام کرد: مردم می‌توانند تا سقف ۲ میلیون تومان این سهام را خریداری کنند که از تخفیف هم برخوردار می‌شود.
روحانی در این نشست خاطرنشان کرد: امسال که سال جهش تولید نام‌گذاری شده، یکی از راه‌ها فعالیت صحیح بانک‌ها و یکی دیگر از راه‌های مهم، بازار سرمایه است .

پس از اعلام این خبر از سوی رییس جمهور، فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی در نشست با کارشناسان و فعالان بازار سرمایه از عرضه اولین صندوق قابل معامله در بورس (ای تی اف) دولتی شامل سه بانک با ارزش ۱۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در بورس خبر داد.

او اظهار کرد: یکی از حلقه‌های مفقوده بازار مالی را بورس به سهولت پر می‌کند. زمانی که راجع حجم نقدینگی صحبت می‌کنیم همه نگران هستیم.

او افزود: اما از آنچه در بورس نگران هستیم؛ سرمایه در گردش است. اگر بازار سرمایه پایداری خود را داشته باشد، بهترین مجرا برای حل مشکلات است.

دژپسند گفت: بورس مورد اعتماد مردم شده است و سرمایه‌های خُرد را به این سمت هدایت کرده است.

وزیر امور اقتصادی و دارایی درخواست عرضه مسکن و فعالیت در حوزه مسکن در بورس را مطرح کرد و گفت: باید سمت عرضه و تقاضا را با اطلاعات ارزان قیمت اغنا کنیم.

او افزود: شنیده می‌شود از روستاهای دور افتاده کشور برای حضور در بورس مشاوره گرفته می‌شود و ما تاکید می‌کنیم که برای ورود به بازار سرمایه حتما مشاوره گرفته شود.

وزیر اقتصاد همچنین اظهار کرد: بورس تا پایان سال هوشمندسازی می‌شود. رشد بازار سرمایه در سال گذشته ۷.۱ درصد بوده است.

دژپسند گفت: چند روز گدشته شاهد ورود شستا بودیم و این اطمینان را می‎دهیم که عرضه‌های اولیه از سهام دولتی ادامه خواهد داشت.

اخبار بورس و اقتصادی، آموزش و تحلیل سهام - نبض‌بورس

پالایشی یکم دومین صندوق سرمایه گذاری دولت بود که در قالب ETF پذیره نویسی شد. این صندوق که شامل باقی مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، اصفهان، تبریز و بندرعباس است در شهریورماه ۱۳۹۹ در بورس عرضه شد و از همان ابتدا پر از حاشیه بود. درحالی که وزارت اقتصاد قول عرضه سه صندوق را در روز‌های اوج بورس به مردم داده بود، یک قدم مانده تا عرضه پالایشی یکم، به عنوان دومین صندوق و بعد از عرضه دارایکم، وزیر نفت ساز مخالف زد و پذیره نویسی این صندوق با حاشیه همراه شد.

سقف خرید سهام در این صندوق ۵ میلیون تومان گزارش شده بود، اما سرمایه‌گذارانی که تا سقف ۲ میلیون تومان از «دارا یکم» را خریداری کرده بودند، تنها می‌توانستند ۳ میلیون تومان از واحدهای «پالایش یکم» را خریداری کنند.

پذیره نویسی این صندوق درحالی که هر سهم ۱۰ هزار تومان قیمت داشت، از 5 شهریورماه آغاز شد و تا تاریخ 30 شهریورماه ادامه داشت.

افزایش تخفیف صندوق پالایش

دولت با افزایش تخفیف سهام قابل واگذاری به صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) صنایع پالایش نفت، از 20 درصد به 30 درصد موافقت کرد.

معاملات ثانویه پالایش

معاملات ثانویه صندوق سرمایه‌گذاری پالایشی یکم (پالایش) از روز سه شنبه ۱۱ آذر 99 در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد.

اخبار پالایشی یکم

مدیر سابق صندوق دارایکم: نفروشید!

مدیران دو صندوق پالایش و دارا یکم می‌گویند که میزان پولی که برای بازارگردانی این سهم‌ها به آن‌ها داده شده تنها کفاف ۱۰ روز سهامداران را می‌کند

ارزش پالایشی یکم در ۲۲ دی ۹۹

امروز ۲۲ دی ۹۹ در حالی که پالایشی‌ها بازار را سبز آغاز کردند، اما در نهایت در بازه قرمز به کار خود پایان دادند تا ارزش پالایش یکم نیز با ۱.۳۸ درصد کاهش نسبت به روز قبل در بازه قرمز رنگ به کار خود پایان دهد.

ارزش پالایشی یکم در ۲۱ دی ۹۹

امروز ۲۱ دی ۹۹ پس از مدت‌ها سقوط ارزش پالایشی یکم ، سرانجام قیمت واحد‌های این صندوق دولت در مسیر صعود قرار گرفت.

ارزش پالایشی یکم در ۲۰ دی ۹۹

پالایش همچون هفته گذشته روز معاملاتی منفی را سپری کرد و با قیمت پایانی ۶۶۸۱۰ ریال و ۳.۱۲ درصد کاهش نسبت به روز قبل معامله شد.

ضرر پالایش یکم به چقدر رسید؟

پالایش یکم دومین صندوق دولت بود که در ۱۱ آذر ۹۹ بازگشایی شد. این صندوق از همان ابتدا روند نزولی را به خود گرفت و حتی قیمت هر واحد از این صندوق از ۷ هزار تومان هم کمتر شد! ضرر پالایش یکم در دی ماه ۹۹ به چقدر رسید؟

ارزش پالایشی یکم در ۱۷ دی ۹۹

سهم پالایش اُفت ۶.۰۷ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته داشت و وارد کانال ۶ هزارتومانی شد و ۶ هزار و ۸۹۶ تومان معامله شد.

ارزش پالایشی یکم در ۱۶ دی ۹۹

امروز سه شنبه ۱۶ دی ۹۹ سهم پالایش با اُفت ۴.۶۵ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته ۷ هزار و ۳۴۲ تومان معامله شد.

تحلیل سهام شبندر، اصلاح کی تمام می شود؟

امروز ۱۵ دی ۹۹ پالایشی‌ها بعد از مدت‌ها یک روز سبز را پشت سر گذاشتند و سهام شبندر نیز از این قاعده مستثنی نبود. محدوده حمایتی سهام شبندر کجاست؟

ارزش پالایشی یکم در ۱۵ دی ۹۹

صندوق پالایش یکم امروز ۷ هزار و ۷۰۰ تومان معامله شده است که در مقایسه با روز معاملاتی گذشته بورس ۱.۹۱ درصد رشد داشته است.

یک خبر مهم برای سهام شتران

شتران از جمله نمادهایی است که سهام آن در صندوق پالایشی یکم حضور دارد. خبر افزایش سرمایه شتران به تازگی بر روی کدال قرار گرفته است.

ارزش پالایشی یکم در ۱۴ دی ۹۹

صندوق پالایش یکم امروز ۷ هزار و ۵۵۶ تومان معامله شده است که در مقایسه با روز معاملاتی گذشته بورس ۰.۷۲ درصد افت داشته است.

زیان ۲۶درصدی پالایش یکم نسبت به عرضه

با توجه به کاهش ۲۶ درصدی قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری پالایش یکم نسبت به روز عرضه، دارندگان این واحد پالایشی تاکنون ۲۶ درصد زیان دیده‌اند.

ارزش پالایشی یکم در ۱۳ دی ۹۹

امروز شنبه ۱۳ دی ۹۹ سهم پالایش با اُفت ۶.۱۳ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته ۷ هزار و ۶۱۱ تومان معامله شد.

دارا یکم و پالایش شکست خورد؟

فرهاد دژپسند گفت: دارا سوم تا پایان سال عرضه می‌شود، اما بسیاری تجربه واگذاری دارایکم و پالایش یکم را شکست خورده می‌دانند.

ارزش پالایشی یکم در ۱۰ دی ۹۹

امروز چهارشنبه ۱۰ دی ۹۹ سهم پالایش با اُفت ۳.۱۴ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته ۸ هزار و ۱۰۸ تومان معامله شد.

ارزش پالایشی یکم در ۹ دی ۹۹

امروز سه شنبه ۹ دی ۹۹ قیمت پایانی هر واحد از پالایش یکم با افت ۳.۹۱ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته ۸ هزار و ۳۷۱ تومان معامله شد.

پالایش یکم حال و روز خوبی ندارد

دولت درحالی اجازه دارد باقی مانده سهام خود در شرکت‌ها را در قالب صندوق‌های سرمایه گذاری در بازار سرمایه عرضه کند که آخرین صندوق دولت یا همان پالایشی یکم ، حال و روز چندان خوبی ندارد.

چرا بورس منفی شد؟

امروز ۹ دی ۹۹ در حالی که بازار کار خود را خوب شروع کرده بود به یک باره فشار عرضه‌ها افزایش یافت و شاخص کل به بازه منفی وارد شد. دلیل منفی شدن بورس چه بود؟

ارزش پالایشی یکم در ۸ دی ۹۹

امروز دوشنبه ۸ دی ۹۹ قیمت پایانی هر واحد از پالایش یکم بعد مدت‌ها با رشد ۶ درصدی نسبت به روز معاملاتی گذشته ۸ هزار و ۷۱۲ تومان معامله شد.

حقوقی ها در این نمادها آبشاری فروختند!

امروز ۸ دی ۹۹ در حالی که بسیاری از نماد‌های شاخص ساز از جمله پالایشی‌ها به صف خرید رسیده بودند، ناگهان با عرضه سنگین حقوقی‌ها رو به رو شدند.

چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟

معاون سازمان خصوصی‌سازی از احتمال تمدید زمان پذیره‌نویسی صندوق ETF دولتی (دارا دوم) به مدت یک هفته خبر داد.

خبرگزاری ایرنا: معاون سازمان خصوصی‌سازی از احتمال تمدید زمان پذیره‌نویسی صندوق ETF دولتی (دارا دوم) به مدت یک هفته خبر داد.

«حسن علایی» امروز (دوشنبه) با اشاره به احتمال تمدید زمان پذیره‌نویسی صندوق ETF دولتی (دارا دوم) افزود: در نخستین ابلاغیه منتشر شده برای پذیره‌نویسی دومین مرحله از عرضه صندوق ETF تا ۱۹ شهریور ماه به فعالان بازار فرصت داده شد تا در پذیره‌نویسی این صندوق مشارکت کنند اما اکنون براساس مذاکرات صورت گرفته تصمیم گرفته شد تا زمان اعلام شده جهت مشارکت بیشتر مردم تمدید شود.

وی اظهار داشت: براساس تصمیمات اتخاذ شده و برنامه‌های صورت گرفته ممکن است به مدت یک هفته، زمان پذیره‌نویسی صندوق ETF دولتی (دارا دوم) تمدید شود.

علایی درباره میزان مشارکت مردم در پذیره نویسی این مرحله از صندوق‌های ETF گفت: شرایط بازار سرمایه در پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم با شرایطی که اکنون برای صندوق دارا دوم وجود دارد بسیار متفاوت است، به همین دلیل در وضعیت فعلی نمی‌توان آمار درستی را از میزان مشارکت افراد در پذیره‌نویسی صندوق دارا دوم اعلام کرد و این امر بعد از اتمام زمان پذیره‌نویسی امکان‌پذیر است.

معاون سازمان خصوصی با اشاره به عرضه سومین مرحله از عرضه صندوق ETF بازار گفت: براساس مصوبه هیئت وزیران و برنامه‌ریزی انجام شده عرضه سومین مرحله از صندوق ETF دولتی که شامل صنایع فلزی و خودرویی است پابرجا است و تا پایان آذر ماه انجام خواهد شد.

به گزارش ایرنا، پذیره‌نویسی نخستین مرحله واگذاری سهام دولتی در قالب صندوق‌های قابل معامله بورسی که شامل سهام سه بانک ملت، تجارت و صادرات و دو بیمه البرز و اتکایی بود از روز یکشنبه (۱۴ اردیبهشت) آغاز و تا ۳۱ اردیبهشت ماه به عنوان آخرین مهلت ثبت‌نام برای مشارکت در این صندوق‌ها در نظر گرفته شد.

بعد از گذشت حدود سه ماه و نیم از عرضه سهام بانکی‌ها و بیمه‌ای‌ها از طریق صندوق‌های ETF در بورس، پذیره‌نویسی دومین مرحله از عرضه صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله به نام دارا دوم از پنجم شهریور در چهارمین روز از هفته دولت، طبق وعده داده شده از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی آغاز شد و تا پایان روز ۱۹ شهریور یعنی به مدت دو هفته به متقاضیان خرید این صندوق فرصت داده شد تا نسبت به مشارکت در پذیره‌نویسی این صندوق اقدام کنند.

دارا دوم شامل سهام شرکت‌های پالایشگاهی، پالایش نفت تهران (شتران)، پالایش نفت تبریز (شبریز)، پالایش نفت اصفهان (شپنا) و پالایش نفت بندر عباس (شبندر) است که شیوه عرضه این صندوق مانند نخستین مرحله از عرضه صندوق سرمایه‌گذاری دولتی در نظر گرفته شد.

تداوم مدیریت دولتی با واگذاری سهام در قالب ETF/ردپای دولت در بروز ناکارآمدی ها حذف می شود

سرویس اقتصادی - یک کارشناس اقتصادی گفت: واگذاری‌ها در قالب صندوق ETF یعنی تداوم مدیریت دولتی بدون شناسایی ردپای دولت. این کار باعث نظارت کمتر و پاسخگویی کمتر مدیران دولتی می شود اما قدرت و اختیار آنها در این شرکت‌ها به شکل قبلی ادامه پیدا خواهد کرد.

علی مروی کارشناس اقتصادی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به اهداف دولت در واگذاری سهام شرکت های دولتی در قالب صندوق های ETF گفت: شرکت هایی که برای حضور در این صندوق ها دست چین شده اند همگی در بازار بورس حضور دارند و اینکه دولت مستقیما اقدام به واگذاری سهم خود در این شرکت ها در بازار سرمایه نمی کند و صندوق های قابل معامله را برای واگذاری ها طراحی کرده به این دلیل است که دولت هرچند می خواهد مالکیت این شرکت ها، بانک ها و بیمه ها را به مردم منتقل ساخته و منابع مالی برای جبران کسری بودجه جمع کند اما نمی خواهد مدیریت این بنگاه ها را از دست بدهد.

وی ادامه داد: در حالی که فلسفه خصوصی سازی، خصوصی کردن مدیریت و مالکیت است تا بهره وری و کارایی افزایش یابد. از آنجایی که مدیریت در این واگذاری ها واگذار نمی شود و فقط رد پای دولت در مدیریت این بنگاه ها پاک می شود انتظار داریم که این کار باعث نظارت کمتر، پاسخگویی کمتر و مسئولیت به مراتب کمتر مدیران دولتی شده چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟ اما قدرت و اختیار آنها در این شرکت ها به شکل قبلی ادامه پیدا خواهد کرد. نتیجه این امر هم بروز ناکارآمدی ها و حیف و میل های گسترده در این شرکت ها خواهد بود.

*واگذاری ها در قالب صندوق ETF یعنی تداوم مدیریت دولتی بدون شناسایی ردپای دولت

مروی با اشاره به معایب واگذاری سهام شرکت های دولتی در قالب صندوق های ETF گفت: ایرادات زیادی بر این اقدام وارد است. همانگونه که اشاره شد، اینگونه واگذاری ها در تضاد با منطق علم اقتصاد و برخلاف سیاست های ابلاغی اصل 44 است چرا که عملا باعث تداوم مدیریت دولتی ولی با پاک کردن ردپای دولت می شود و عدم امکان نظارت را به دنبال خواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی افزود: این کار شباهت زیادی به طرح سهام عدالت در دولت نهم و دهم دارد با این تفاوت که در آن طرح (با همه مشکلاتش) دهک های پایین درآمدی هدف قرار گرفتند ولی در این طرح عملا دهک های متوسط و بالا منتفع خواهند شد چرا که دهک های پایین درآمدی منابع مالی لازم برای خرید سهام صندوق ها در عرضه اولیه را نخواهند داشت.

*طرح فعلی دولت، امکان اصلاح ساختار مدیریت دولتی این شرکت ها از بین می برد

وی اظهار داشت: همچنین اقدام مذکور عملا مفهوم و کارکرد صندوق های قابل معامله را هم قلب می کند. در قانون فعلی بازار سرمایه، هر صندوق سرمایه گذاری حداکثر می تواند 5 درصد از سهام یک شرکت را داشته باشد و صندوق های سرمایه گذاری به صورت ضمنی از مداخله در مدیریت شرکت ها منع شده اند. به بیان دیگر، صندوق سرمایه گذاری، یک نهاد واسطه گر مالی است و کاری به بنگاه داری ندارد. در حالیکه در طرح دولت، سهام بلوکی و کنترلی شرکت ها در ظرف صندوق قابل معامله ریخته شده اند.

مروی تاکید کرد: از بین بردن امکان اصلاح ساختار مدیریت دولتی این شرکت ها و زیرمجموعه های آن ها از دیگر معایب این کار است. این امر تبعات ناگواری برای اقتصاد خواهد داشت چرا که در حال حاضر این شرکت ها حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان دارایی کشور هستند و حداقل مدیریت یک سوم نظام بانکی کشور و بخش قابل توجهی از صنعت مالی و بیمه و نیز انرژی کشور را در اختیار دارند.

* فرایند افزایش سرمایه در شرکت های تابعه صندوق ETF در هاله ای از ابهام

این کارشناس اقتصادی گفت: پیچیده شدن فرایند افزایش سرمایه در شرکت های تابعه این صندوق ها از جمله بانک های موجود در سبد این صندوق ها (و متعاقبا منفعل کردن بانک مرکزی در تنظیم گری بهینه آنها) ایراد دیگر این طرح دولت است. صندوق قابل معامله باید در قبال افزایش یا کاهش سرمایه خود کاملا منفعلانه عمل کند و صرفاً می تواند در واکنش به نوسانات عرضه و تقاضای سهام خود در بازار، سرمایه تحت مدیریت خود را کاهش یا افزایش دهد. این سازوکار برخلاف شرکت های سهامی است که از طریق برگزاری مجمع فوق العاده و به صورت کاملا ارادی و برنامه ریزی شده اقدام به کاهش و افزایش سرمایه می کنند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، با توجه به شرایط تورمی و بزرگ شدن اسمی اقتصاد، شرکت های تحت کنترل صندوق های قابل معامله مذکور در مقاطعی برای توسعه خود نیاز اجتناب ناپذیری به افزایش سرمایه خواهند داشت این نیاز برای بانک ها که شرایط کفایت سرمایه را باید رعایت کنند مضاعف خواهد بود. حجم این افزایش سرمایه با توجه به اندازه این شرکت ها بسیار قابل توجه خواهد بود. با توجه به انفعال صندوق قابل معامله در تجهیز منابع و وابستگی کامل آن به عرضه و تقاضای سهام صندوق، این تجهیز منابع قرار است چگونه انجام شود؟!

* سهام عرضه شده در قالب صندوق ETF در طرح دولت غیرنقدشونده است

مروی با اشاره به غیرنقدشونده بودن سهام عرضه شده در قالب صندوق ETF گفت: یکی از دلایل اصلی جذابیت صندوق های قابل معامله، نقدشوندگی بالای آنها است. این امر هم از نقدشوندگی بالای دارایی های آنها ناشی می شود. در طرح دولت، به دلیل بدعت گنجاندن سهام بلوکی در این صندوق ها، سمت دارایی های آنها غیرنقدشونده شده و این مزیت صندوق های قابل معامله را نیز از دست داده است.

این کارشناس اقتصادی همچنین اظهار داشت: با توجه به اینکه دولت اجازه واگذاری سهام بلوکی شرکت های صندوق ها را نخواهد داد، عملا امکان ابطال واحدها وجود نخواهد داشت. متعاقبا، کاهش قیمت واحدهای صندوق ها نسبت به ارزش سهام موجود در آنها گریزناپذیر خواهد بود. این کاهش قیمت به دارندگان واحدهای صندوق ها اصابت خواهد کرد و از آنجا که مدیریت این صندوق ها به هر حال در دست دولت است، دارندگان واحدها ممکن است انتظار جبران این کاهش توسط دولت را چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟ داشته باشند. بنابراین ممکن است هزینه های سقوط قیمت این صندوق ها به بودجه دولت تحمیل شود.

* واگذاری شرکت ها در قالب صندوق های قابل معامله برخلاف سیاست های اصل 44 است

وی با اشاره به اقدام غیرقانونی دولت گفت: از سال 1385 و در راستای اجرای سیاست های بند ج اصل 44 قانون اساسی مقرر شد مالکیت و مدیریت 80 درصد شرکت های دولتی مشمول بندهای الف و ب این اصل به مردم واگذار شود. در متن ابلاغیه این سیاست ها تصریح شده نقش دولت باید "از مالکیت و مدیریت مستقیم بنگاه به سیاستگذاری و هدایت و نظارت" تغییر کند. واگذاری شرکت ها در قالب صندوق های قابل معامله اقدامی برخلاف سیاست های مصرح بند ج اصل 44 و در جهت واگذاری مالکیت در عین حفظ مدیریت دولتی است.

مروی در پایان خاطرنشان کرد: البته دولت توانست در قانون بودجه 99 با ارائه توجیهاتی مانند چالش های اهلیت خریداران، مجوز این نوع واگذاری به میزان 6700 میلیارد تومان را در بند «الف» تبصره 2 این قانون اخذ کند. اما طبق این قانون نیز سقف واگذاری 6700 میلیارد تومان است که با رقم مورد نظر دولت برای واگذاری در قالب صندوق های قابل معامله فاصله زیادی دارد.

گرداب بورس

قرار است سهام ۲۰ شرکت صندوق بازنشستگی کشوری تا پایان سال در بورس عرضه شود. سهم بازنشستگان از این عرضه چه خواهد بود جز تماشای قمار بورس‌بازان حرفه‌ای با اندوخته سالیان دراز آنها. عکس: تالار بورس تهران/ آرشیو

این مطلب را به اشتراک بگذارید

یک زخم قدیمی اما مزمن. یک خروار وعده بی‌سرانجام از اقتصادنادانانی که تنها با دادن نوید، کارشان را پیش می‌برند. سخن از «بورس» است. بسیاری مال‌باخته‌اند؛ چرا که با وعده‌های حسن روحانی و مقام‌های دولتی سرمایه و پس‌اندازشان را به این بازار آوردند. بازاری که حالا در مرداد ماه سال ۱۴۰۰ بیش از دو سال است که قرمزپوش است. در دو ماهی که گذشت اما صدای فعالان بازار سرمایه دوباره بلند شد. این همان بازاری است که ابراهیم رئیسی در کارزار تبلیغاتی‌اش -برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰-، به تالار اصلی‌اش رفت و به سهام‌داران وعده داد که وضعیت به سرعت اصلاح خواهد شد‌، اتفاقی که هرگز رخ نداد. وعده، آن هم به صورت دستور و نه در قالب یک برنامه روشن، با نفْسِ بازار سرمایه نمی‌خواند، اما رئیسی در کارنامه یک‌ساله‌اش نشان داده که علاقه عجیبی به دستور دادن دارد.
اما چه بر بورس گذشت؟ چرا حال و روز شاخص کل بهتر نمی‌شود؟ چگونه این اتفاق رخ داد و چه خواهد شد؟ گزارشی در این‌باره.

بازار سهام در دو سال گذشته در معرض حوادث بسیاری بوده است، در معرض رخ‌دادهایی متنوع که هیچ شباهت ماهوی‌ای به هم ندارند اما بورس ایران را ضعیف‌تر می‌کنند: از تصمیم‌های دولتی گرفته تا سرعت اینترنت و مشکلات زیرساخت‌های معاملاتی، از سیاست‌های پولی بانک مرکزی و مسئله نرخ بهره گرفته تا مذاکرات هسته‌ای و قیمت دلار و وضعیت بازارهای جهانی.

امسال براساس مصوبات مندرج در قانون بودجه مقرر شده تا ۱۲۰ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر شود و در مقابل دولت باید ۱۷۰ هزار میلیارد تومان از بازار مربوط بازخرید کند. همین هم نشان می‌دهد که نه‌تنها بازار بدهی در ایران در حال پا گرفتن نیست بلکه در نهایت رو به افول بیشتر است. روند ادامه‌دار خروج نقدینگی حقیقی از بازار سرمایه،عمدتاً پول سرمایه‌گذاران خرد، هر روز بازار را یا بین سبز و قرمز معلق نگه می‌دارد یا آن را خونین می‌کند. کاهش عمق بازار، طولانی مدت و مزمن شده است. بورس با وجود وعده‌ها و دستورهای رئیس دولتش به مال‌باخته‌ها، هنوز به نقطه اوج خودش بازنگشته است.

نرخ بهره دلیل ریزش جدید بورس است؟

نرخ بهره در اقتصاد یک ابزار کارآمد کنترل تورم است. این متغیر که از آن با عنوان «قیمت پول» هم یاد می‌شود به عنوان عاملی موثر برای کنترل تورم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بانک مرکزی کشورها سرمایه‌های سرگردان و آماده ورود به بازارها را جذب می‌کند و یک حاشیه امن در شرایط تورمی برای سرمایه‌ها می‌سازد. این روشی برای پیش‌گیری از تورم است.

هرچقدر نرخ بهره بانکی و بین بانکی بیشتر باشد، بانک به محلی جذاب‌تر و البته امن‌تر برای جذب سرمایه‌ها تبدیل می‌شود و برعکس.

در آغاز دوره جدید بورس‌بازی، رهبر و رئیس‌جمهوری و دیگر مقامات، مردم را به ورود به بورس تشویق کردند. گروه بزرگی از مردم وارد بازار سرمایه شدند، بدون آنکه مقدمات این کار فراهم باشد. کمی که گذشت آن‌ها که رانت اطلاعاتی داشتند سهام‌شان را به مردم عادی فروختند و سرمایه‌شان را از بازار بیرون کشیدند، بازاری که با تبلیغات دولت و وعیدهای صاحبان قدرت به رباینده بزرگ نقدینگی تبدیل شده بود.

اما در ایران چه گذشت؟ از اردی‌بهشت پارسال (۱۴۰۰) نرخ سود بین بانکی روندی صعودی طی کرده است. نرخ بهره از ۱۸ درصد در اردی‌بهشت ۱۴۰۰ به ۲۱ درصد در زمستان ۱۴۰۰ رسید. در همین زمان عدد شاخص کل بورس، بر مدار یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد (تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد) می‌چرخید؛ یعنی چیزی حدود بیست درصد ریزش. پس از این، از زمستان ۱۴۰۰ نرخ بهره دوباره چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟ روندی نزولی آغاز کرد. نرخ سود تا بیست درصد کاهش پیدا کرد و به‌طبع، شاخص کل تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد افزایش تجربه کرد.

در دو ماه نخست امسال چه رخ داد؟

افزایش دستمزد‌ها، حذف ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی، اخبار پراکنده ناخوشایند از روند مذاکرات، آمارهای مربوط به تورم و. انتظارات تورمی را تقویت کرد. در نتیجه در یک توافق اعلام نشده نرخ سود بانکی افزایش پیدا کرد. افزایش نرخ سود بانکی بازار را نزولی کرد. هر چند این اقدام تنها عامل در ریزش بازار بورس نیست، اما یکی از عامل‌های عمده است.

جالب آنکه احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد پیش‌تر اعلام کرده بود که برای حمایت از بورس، این نرخ از بیست درصد بالاتر نخواهد رفت و خب چه شد؟ این نرخ حداقل تا ۲۱ و نیم درصد بالا رفت. نتیجه هم که روشن است: ریزش دوباره بورس.

دخالت وزارت صمت در مکانیسم قیمت‌گذاری

بالا و پایین شدن نرخ بهره تنها عامل ریزش شاخص کل نبود. شدت و حدت دخالت وزارت صمت در مکانیسم قیمت‌گذاری کالاها عامل موثر دیگری‌ست. وزارت صمت برای قیمت کالاها (کالاهایی که ممکن است تولیدکننده بورسی داشته باشند) سقف و کف تعیین می‌کند و در تلاش برای کنترل و شکل‌دهی به بازار است.

اما جدا از تنظیم‌گری و رفتار کنترل‌گرانه، وزارت صمت روی دیگر کالاهایی که مکانیسم کشف‌قیمت آن‌ها در بورس کالا انجام می‌شود هم دست گذاشته است؛ یعنی به جز تلاش برای اعمال نفوذ بر قیمت کالاها از راه قمیت‌گذاری، ادعای جدیدی هم مطرح کرده‌اند تا بورس کالا را به عنوان زیرمجموعه وزارت صمت در اختیار بگیرند. بورس کالا نهادی تا امروز زیرمجموعه بازار سرمایه و وزارت اقتصاد بوده، اما حالا وزارت صمت روی آن دست گذاشته است. دولت هم بدش نیامده و از این ادعا حمایت کرده است. این هم کنار عامل پیشین یک شوک به بازار سرمایه وارد کرد.

تعلیق برای مذاکرات

فضای تعلیق در معاملات بورس، متاثر از خبرهای برجام نیز بوده است، آن هم نه صرفاً به این معنی که حصول یک توافق یا شکست مذاکرات بورس را صعودی یا نزولی‌تر می‌کند؛ بلکه به این معنا که مذاکرات طولانی مدت، یک تعلیق طولانی مدت هم در اقتصاد ایران ایجاد کرده است. پیش‌بینی‌پذیری و ثبات در اقتصاد ایران ممکن نیست و این بر بورس هم سایه انداخته است. تحریم‌های جدید چند واحد پتروشیمی (مارون، خارک و فن‌آوران) هم باعث منفی‌خوردن پتروشیمی‌های بورسی در ماه‌های گذشته شد.

چشم‌انداز رکودی بازارهای بین‌المللی هم در این فرآیند بی‌تاثیر نیست. بیشتر شرکت‌های بورسی ایران، یعنی شرکت‌هایی که وزن اصلی بازار را دارند، کالا محور هستند. مس، آلومینیوم، محصولات پتروشیمی و. همه و همه تحت تاثیر فوب خلیج فارس هستند. هرچقدر چشم‌انداز جهانی بازارها رکودی باشد، چشم‌انداز درآمدزایی این شرکت‌ها هم رکودی‌تر خواهد بود.

اما چه شد که بورس این به اینجا رسید؟ سرگذشت شاخص بورس چیست؟

دخالت دولت در بورس با چهار حرکت

از شروع سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ تعداد فعالان بازار سهام به شکل قابل‌توجهی افزایش پیدا کرد. تصمیم‌سازان اقتصاد داخلی هم نفت در آتش توجه مردم ریختند و به چشم یک درآمد قابل توجه برای تامین کسری بودجه‌های بزرگ به بورس نگاه کردند. نگاهی که جمعیت بزرگی را متضرر کرد. دولت آن روزها آمد وسط گود و گفت: تصمیم گرفته برخی از سهامش را در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بازار عرضه کند.

یک: نخستین قدم از این طرح، صندوق واسطه‌گری یکم بود که با نماد «دارا یکم» در بازار بورس شناخته می‌شود. دارا یکم شد نماد صندوق سرمایه‌گذاری دولتی، شامل سهم دولت از سه بانک و دو شرکت بیمه. خودشان گفتند که هدف این صندوق، جذب بیشتر مردم به بازار بورس است. دولت اما به همین بسنده نکرده بود. آن‌ها پالایشی یکم را به‌عنوان دومین صندوق قابل‌معامله دولتی (ETF)، متشکل از چهار شرکت پالایشی وارد بازار کردند. این صندوق‌ها که برای جذب سرمایه‌های خرد و متوسط وارد چرخه بازار شدند، امروز زیر قیمت فروش معامله می‌شوند.

دو: دومین قدم دولت عرضه سهام عدالت بود. از سال ۱۳۹۹ تا امروز این بازار شاهد رخ‌دادهای متعددی بوده است. با وجود آنکه در نخستین روزهای سال ۱۳۹۷ بسیاری رشد قیمت‌ها در این بازار را چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟ موضوعی رویایی می‌دانستند اما به لطف افزایش قیمت دلار و صعود بازارهای موازی میسر شاخص کل بورس ایران هم جهید. نکته مهم در این میان موافقت علی خامنه‌ای با خرید و فروش سهام عدالت است. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اردیبهشت از خامنه‌ای خواست با آزادسازی سهام عدالت موافقت کند. خامنه‌ای هم در پاسخ به این تقاضا به دولت دستور داد: سریعتر مقدمات لازم برای آزادسازی سهام عدالت و واگذاری تعیین قیمت آن به بورس فراهم گردیده و آیین‌نامه‌های اجرایی تهیه و به اجرا درآید.

آزادسازی سهام عدالت کدام درد را التیام می‌بخشد؟

۱۱ خرداد ۱۳۹۹

از آن روز، بازار سهام تبدیل شد به محل درآمد و کاسبی گروه چشمگیری از مردم. رفتار صعودی شاخص، بازارهای وابسته به بورس را هم تقویت کرد. پکیج فروشی، آموزش‌کده‌های مخصوص «ترید»، کارگزاری‌های نوظهور و. زمان شروع رشد شاخص کل، یعنی ماه‌های نخستین سال ۱۳۹۷ تا میانه سال ۱۳۹۹ را می‌توان دوره سرنوشت‌ساز بازار سهام دانست. بورس که آن زمان از بازمانده‌های یک رکود بلندمدت دوباره کمر راست کرده بود، در دو سال و نیم پس از آن باوجود همه نوسان‌ها اقتصادی مثبت و منفی به سوددهی خود ادامه داد. شاخص کل از محدوده ۹۰ هزار واحدی در سال ۱۳۹۷، به سطح عجیب و غریب دو میلیون و ۱۰۰ هزارواحدی در معاملات مرداد ماه سال ۱۳۹۹ رسید.

آیا این بازار در ایران، ظرفیت چنین رشدی را داشت؟ یا دست‌هایی بازار را برای این جهش هُل می‌داد؟

بخش مهمی از این افزایش پس از آن روی داد که در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۸ و با همه‌گیری کویید ۱۹، بازیگران عادی اقتصاد ایران بسیار بیش از پیش به بورس توجه کردند. موقعیتی که آن زمان گمان می‌کردند بخشی از کاهش ارزش دارایی‌شان را که پوشش می‌دهد. همین کاهش شدید فعالیت بسیاری از کسب‌وکارها به‌ویژه در نخستین روزهای سال ۱۳۹۹ سبب شد تا مردم دارایی‌هایشان را به سوی بازار سهام سوق دهد. صف‌های طولانی دریافت کد بورسی -که از میانه سال ۱۳۹۸ شکل گرفته بود- حتی از گذشته هم طولانی‌تر شد. آن زمان بسیاری از مردم در برخی از کارگزاری‌ها فاصله‌ای چند ماهه را در صف انتظار سپری می‌کردند تا تنها بتوانند با دریافت کد بورسی به عرصه معاملات این بازار قدم بگذارند. مردم خانه و ماشین و دارایی‌های نقدشونده‌شان را فروختند و به بازاری وارد شدند که دانشی از آن نداشتند.

در چنین حال و روزی دولت پس از سال‌ها، فضای دسترسی به سهام عدالت و واگذاری آن را فراهم کرد. دولتی‌ها مردم را تشویق می‌کردند که همه چیز را به بورس بسپارند چرا ناگهان صندوق ETF مهم شد؟ و رشد دو سال گذشته هم همه را خوش‌بین کرده بود که این بازار فعلا اصلاح بزرگ ندارد. عناصر خرد اقتصاد روند صعودی شاخص کل را نامیرا می‌دیدند و تصور بسیاری از حرفه‌ای‌های بازار هم همین بود.

در نخستین روز مرداد ماه امسال ارزش ۶۰ درصد سهام قابل معامله حدود ۶ میلیون تومان اعلام شد. مجوز فروش سهام عدالت برای یک امر مهمتر بود که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده بود: جبران کاهش درآمد ناشی از رشد قیمت‌ها برای قشرهای کم‌درآمد. این روایت رسمی حاکمیت است از شمار صاحبان سهام عدالت؛ آ‌ن‌هایی که به شیوه مستقیم فروش سهم خود روی آوردند: از بین حدود ۴۹ میلیون سهامدار عدالت، ۱۹میلیون تَن روش مستقیم و حدود ۳۰میلیون تَن، روش غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند.

سه: موضوع قابل توجه در افزایش شاخص کل بورس، اجازه دولت به شرکت‌ها و بانک‌ها برای «تجدید ارزیابی دارایی‌ها» بود. این مجوز خیلی از شرکت‌های زیان ده را «سود ده» کرد و به تبع آن «غول‌های بازار» هم اول بازارسازی کردند و در ادامه با تشویق مردم به خرید سهام، فروختند. بازارسازی‌های چندباره دولت و الزام شرکت‌های حقوقی وابسته به بنیادها به خرید سهام هم در «دمیدن در آتش بورس» موثر بود. همچنین بانک‌های خصوصی که نقدینگی زیادی به بورس تزریق کردند تا «تسهیلات بانکی» ندهند.

چهار: در چنین شرایطی از علی خامنه‌ای گرفته تا حسن روحانی، مردم را به ورود به بورس تشویق می‌کردند. به این ترتیب، سیل بزرگی از مردم وارد بازار سرمایه شدند، بدون آنکه مقدمات آن فراهم باشد؛ پیش‌نیازهای آن دیده شده باشد یا از فنی چنین آمادگی‌ای وجود داشته باشد.

سپر واقعی تورم یا عوام‌فریبی؟

آن‌ها که رانت اطلاعاتی داشتند در همین زمان سهام‌شان را به مردم عادی فروختند و سرمایه‌شان را از بازار بیرون کشیدند، بازاری که با تبلیغات دولت و وعیدهای صاحبان قدرت به رباینده بزرگ نقدینگی تبدیل شده بود.

تبلیغات دولتی‌ها بر ماهیت ضدتورمی بورس تاکید می‌کرد و بر اینکه سیاست‌های دولت توانسته از سرریز شدن پول‌های درشت و خرد مردم به بازارهایی مانند طلا و ارز پیشگیری کند. بازار سرمایه مشهور شد به «سپر تورمی». بازار طلا، ارز و خودرو هم رونقی نداشت اما همین که روند بازار سرمایه معکوس شد، رفتار بازارهای موازی تغییر کرد و رشد سریع قیمت طلا، سکه، ارز و مسکن باعث شد تا شهرت «ضد تورمی» بازار سهام هم به چالش کشیده شود.

در همین روزها بازار سهام و فرابورس مدام وزن کم می‌کردند و شاخص‌های آنها در روند‌های نزولی سریع و شدید، با رنگ سرخ به کار خود پایان می‌دادند. دو سال و نیم پیش بازار ناگهان ریخت. همان بازار پر تب و تابی که سرمایه‌های بسیاری را در گرداب خود کشیده بود. بازاری که قرار بود سودده باشد، حالا بسیاری را ورشکسته کرده، خیلی‌ها در دام خود نگه داشته و بسیاری را ناامید و فراری کرده است.