دارایی‌ها در انواع ترازنامه

انواع دارایی و بدهی در حسابداری

انواع دارایی و بدهی در حسابداری و آشنایی کامل با مفاهیم آن به شما کمک می‌کنند تا با اطلاعات کامل و تخصصی‌تری به اقداماتی همچون طبقه‌بندی و ذخیره دارایی در حسابداری بپردازید. دارایی، منبعی تلقی می‌شود که ارزش اقتصادی دارد و در اختیار نهادها، سازمان و افراد قرار می‌گیرد. دارایی سازمان‌ها منابع اقتصادی آن‌ها است. در عصر کنونی بخش عمده‌ای از واحدهای تجاری از حساب دارایی بهره می‌برند. دارایی مجموعه‌ای از تمام مستغلات و املاک، برند تجاری، تجهیزات، ماشین‌آلات و…. است و می‌توان جریان نقدی زمان آینده را طی زمان‌های طولانی‌مدت فراهم نماید. در ادامه همراه ما باشید تا به بررسی کامل‌تری از انواع دارایی در حسابداری و کاربرد هر دارایی بپردازیم.

تعریف دارایی؛ منظور از دارایی در حسابداری چیست؟

برای درک بهتر محتوای این مقاله بهتر است پیش از هر گفتاری با مفهوم دارایی آشنا شوید. با توجه به استانداردهای حسابداری منظور از دارایی یعنی: همه منابع و اموال اقتصادی که طی معامله‌های اقتصادی کسب می‌شوند. به عبارت ساده‌تر در فرایندهای مالی و اقتصادی تعدادی منابع اقتصادی به مالکیت یک واحد تجاری در می‌آید.

این واحد بر اساس فاکتور پول سنجش شده و تحت عنوان دارایی شناخته می‌شود. از انواع دارایی در حسابداری می‌توان به مواردی نظیر موجودی کالا، ساختمان، زمین، پول نقد، اثاثیه اداری، ماشین‌آلات و اوراق بهادار اشاره نمود.

در زبان انگلیسی دارایی، معادل لغت Asset است و به منابعی گفته می‌شود که از ارزش اقتصادی برخوردار بوده که افراد یا شرکت‌ها می‌توانند به واسطه آن در آینده کسب درآمد کرده و از آن سود ببرند. دارایی‌ها در ترازنامه ثبت می‌شوند. در هر ترازنامه ستون سمت چپ مربوط به بدهی‌ها و ستون دیگر مختص دارایی‌ شرکت‌ها است.

عمر مفید دارایی یعنی چی؟

منظور از عمر مفید یک دارایی مدت زمانی است که می‌توان از یک دارایی استفاده نمود. به عبارت ساده‌تر تعداد یا مقدار محصولی که از طریق یک دارایی حاصل می‌شود.

استهلاک دارایی یعنی چی؟

کاهش ارزش دارایی‌های ثابت بر اثر عواملی همچون فرسایش ناشی از کار طی یک دوره استفاده و عموماً گذر زمان استهلاک می‌گویند.

انواع دارایی در حسابداری

منبعی که به دست شرکت‌ها کنترل شده و نتیجه عملیات مالی پیشین است دارایی تلقی شده و انواع مختلفی دارد. انواع دارایی‌ها عبارت است از:

دارایی جاری
دارایی ثابت
دارایی فیزیکی
دارایی انتزاعی یا همان نامشهود
دارایی عملیاتی
دارایی غیرعملیاتی

ویژگی دارایی‌ها در حسابداری

همان‌طور که از قبل اشاره کردیم هر دارایی ویژگی منحصربه‌فردی دارد و بر همین اساس دارای طبقه‌بندی و کاربردهای متنوعی هستند. به‌طورکلی دارایی‌ها سه ویژگی دارند که در ادامه مطلب به‌اختصار به توضیح هر یک خواهیم پرداخت.

انواع دارایی و بدهی در حسابداری

تشخیص دارایی و دارایی‌های خالص

در معادله حسابداری، کل دارایی‌ها با عنوان حقوق صاحب سهام‌ها و کل بدهی‌ها به کار رده می‌شود. در واقع به‌منظور بیان اختلاف بین کل یک دارایی و بدهی‌ای یک شرکت اصطلاح دارایی خالص کاربرد دارد؛ بنابراین می‌توان اظهار داشت که حقوق صاحبان سهام و دارایی‌های خالص یکسان و هر دو نمایانگر اختلاف میان کل بدهی‌ها و کل دارایی‌ها هستند.

انواع دارایی در حسابداری بر اساس قابلیت تبدیل یا همگرایی

بر اساس قابلیت نقدشوندگی، قابلیت تبدیل و همگرایی می‌توان دارایی‌ها را به دو دسته دارایی‌های جاری و ثابت طبقه بندی نمود. این تنها یک روش از چندین روش تقسیم بندی دارایی در حسابداری است.

دارایی‌های جاری

به دارایی‌هایی جاری گفته می‌شود که عملیات تبدیل شدن آن‌ها به وجوه نقد به آسانی صورت پذیرد. اوراق بهادار در بازار، سهام موجودی، سپرده‌های ثابت، مانده‌های بانکی، قبض‌های دریافتی، بدهی بدهکاران، سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت و هزینه‌هایی که از قبل پرداخت شدند، نمونه‌ای از دارایی‌های جاری هستند. این دسته از دارایی‌ها به عنوان دارایی‌های نقدی تلقی شده و در مقایسه با دارایی ثابت از عمر کوتاه‌تری برخوردارند.

دارایی‌های ثابت

دارایی های ثابت از منابع ماهیت ثابتی داشته و تبدیل آن‌ها به وجه نقدی امکان پذیر نیست. فروش دارایی‌های ثابت به گذشته زمانی طولانی و طی شدن روال عادی نیاز دارد. از این دارایی‌ها می‌توان به مواردی همچون ساختمان‌ها، زمین، تجهیزات موجود، کارخانه و ماشین آلات اشاره نمود. دارایی غیر جاری، دارایی‌های سخت و بلند مدت از ویژگی های دارایی‌های ثابت می‌باشد. افزون بر این لازم است بدانید که با گذر زمان از ارزش اقتصادی دارایی‌ای ثابت کاسته شده و به تدریج دچار استهلاک می‌شوند.

آشنایی با مفهوم ترازنامه در حسابداری

آشنایی با چیستی ترازنامه و کاربرد آن در حسابداری یکی از پیش زمینه‌های محتوای این مقاله است. از این رو پیش از شروع گفتار بعدی، به بررسی مفهوم ترازنامه می‌پردازیم. در حقیقت ترازنامه به واسطه گزارش دارایی‌ها، سرمایه و بدهی‌های واحد تجاری اطلاعات مرتبط با تعهدات اقتصادی، منابع اقتصادی و از همه مهم‌تر حقوق مالی صاحبین سرمایه را فراهم می‌کند.

به بیان دیگر ترازنامه همان شکل بسط داده شده یک معامله اساسی در حسابداری است. جالب است بدانید که ترازنامه در یک مقطع زمانی، نمایانگر وضعیت مالی یک واحد تجاری است. به همین خاطر ترازنامه به‌صورت وضعیت مالی عنوان گرفت. در زبان انگلیسی معادل عبارت Balance sheet است. به‌واسطه یک ترازنامه و گزارش بدهی، دارایی و سرمایه مؤسسه می‌توان در پایان دوره مالی و تاریخ معین، وضعیت مالی آن مؤسسه را منعکس نمود.

اهمیت ترازنامه‌ها به اندازه‌ای است که می‌توان آن را در قالب تصویر به‌عنوان یک واحد اقتصادی در نظر گرفت. توجه داشته باشید که هر ترازنامه باید در پایان دوره‌های مالی توسط حسابرسی تهیه و تکمیل گردد. به‌طورکلی این گزارش از سه قسمت اصلی شامل دارایی بدهی و سرمایه متشکل شده است. وضعیت کلی هر ترازنامه می‌بایست مشابه با معادله اصلی حسابداری است. همان‌طور که از قبل اشاره شد دارایی‌ها در ترازنامه‌ها به ثبت می‌رسند.

ستون دارایی‌ها در ترازنامه

در ستون اول مربوط به دارایی‌های یک واحد اقتصادی میزان نقدینگی به ترتیب از بالا به سمت پایین قرار می‌گیرد. میزان نقدینگی دارایی یعنی سهولت تبدیل نمودن آن دارایی به وجه نقدی چه مقدار است. هرچقدر عملیات تبدیل یک دارایی به پول نقد راحت‌تر است، نقدینگی بیشتر خواهد بود و باید در سطرهای بالاتری از ستون ترازنامه قرار گیرد.

در نتیجه ترازنامه به ما نشان می‌دهد که یک شرکت چه مقدار بدهی دارد، چه میزان دارایی دارد و صاحبان این شرکت به چه اندازه سرمایه‌گذاری نموده‌اند؟

انواع دارایی در ترازنامه

مهم‌ترین معیار سنجش وضعیت سوددهی و مالی شرکت‌ها، ارزیابی و بررسی صورت مالی آن‌ها است. با وجود صورت‌های مالی می‌توان از شرایط دارایی، بدهی و اطلاعات مالی سازمان‌ها آگاه شد. امروزه ترازنامه‌ها مهم‌ترین صورت مالی هستند که در این راستا می‌توان از آن‌ها بهره برد. انواع دارایی جاری و غیرجاری شرکت‌ها در ترازنامه‌ها نمایش داده می‌شوند.

حال این دارایی منابع و اموال مربوط به یک شرکت است و شامل تسلط مالکانه یک واحد تجاری، منابع اقتصادی است. جهت آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مفهوم دارایی و انواع آن به قسمت‌های پیشین مقاله مراجعه نمایید.

انواع دارایی در حسابداری

اهمیت طبقه‌بندی دارایی‌ها

طبقه‌بندی دارایی‌ها برای یک تجارت از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. برای مثال، اطلاع از این که کدام دارایی جاری و کدام یک ثابت هستند جهت درک سرمایه خالص در حال گردش مرتبط به یک شرکت مهم است.

افزون بر این، در یک حرفه یا صنعت پرریسک، ارزیابی ریسک و قابلیت پرداخت با درک این که دارایی‌ها مشهود و یا نامشهود هستند، راحت‌تر صورت می‌گیرد. تعیین نوع دارایی‌ها از لحاظ عملیاتی و یا غیرعملیاتی بودن نیز جهت درک سهم درآمدهای یک دارایی و مشخص نمودن درصد درآمدهای شرکت کاربرد دارد.

انواع بدهی

باتوجه‌به بند ۱۳ استاندارد شماره چهارده، تنها وقتی یک بدهی باید در جایگاه بدهی جاری قرار گیرد که از محل دارایی‌های جاری قابل پرداخت شدن و موعد پرداخت آن یک سال یا کمتر در نظر می‌گیرند. استناد پرداختی، و حساب‌های اینترنتی متداول‌ترین بدهی‌های جاری هستند.

بدهی جاری

بدهی جاری یک تعهد دارای دو ویژگی کلیدی است:

اولین خصوصیت بدهی‌های جاری این است که شرکت بایستی بدهی را طی یک چرخه عملیاتی و یا یک سال، هر یک که طولانی‌تر است، تسویه نماید.
به طور منطقی شرکت توقع دارد بدهی را یا از طریق بدهی جاری دیگر و یا از طرق دارایی‌های جاری خود پرداخت نماید.

هر بدهی دیگری که به طور هم‌زمان دو ویژگی فوق را دارا نباشد، جزو بدهی‌های بلندمدت یا همان غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود.

انواع بدهی‌های جاری در حسابداری

گروه بدهی‌های جاری موارد زیر را شامل می‌شود:

اسناد قابل پرداخت تجاری
پیش دریافت درآمد
حساب‌های قابل پرداخت تجاری
ذخیره مالیات یا مالیات پرداختنی
دستمزد و حقوق پرداختنی
سود تضمین شده قابل پرداخت

اسناد پرداختنی تجاری

منظور از اسناد پرداختنی، آن دسته از تعهداتی است که شرکت‌ها در قبال آن یک سند بدهی به بستانکار داده‌اند. حال اگر این سند به‌ازای دریافت خدمات یا خرید کالا صادر شده باشد، اسناد پرداختنی تجاری عنوان می‌گیرد. در شرایطی که سند بدهی طی یک سال بعد از تاریخ ترازنامه سررسید شود، جزو گروه بدهی‌های جاری طبقه‌بندی خواهد شد.

پیش دریافت درآمد

برای درک بهتر چیستی پیش دریافت درآمد، به مثال زیر توجه کنید:

یک شرکت بیمه همچون بیمه آسیا مبلغ حق بیمه را به هنگام انعقاد قراردادهای پوششی خود از مشتریان دریافت می‌نماید. شرکت‌های هواپیمایی نیز پیش از ارائه خدمات پرواز، مبلغ بلیت‌ها را از مسافران خود می‌گیرد. هر دو شرکت فوق از دارایی‌ها در انواع ترازنامه راه معاملات مختلف، پیش دریافت درآمد کسب نموده‌اند. در واقع پیش دریافت درآمد، درآمدهایی است که وجه مرتبط با آن دریافت شده، درحالی‌که هنوز کالا یا خدماتی به مراجعه‌کننده ارائه نشده است.

حساب‌های پرداختنی جاری

با دریافت خدمات و خرید کالا به صورت نسیه، حساب‌های پرداختنی تجاری شکل می‌گیرد. یکی از بارزترین ویژگی این دسته از بدهی‌ها، آن است که شرکت به ازای خرید کالا، سند بدهی مثل سفته یا چک به فروشنده ارائه نمی‌دهد. به همین خاطر آن‌ها را بدهی‌های دفتری می‌خوانند. چرا که تنها در دفاتر حسابداری فروشنده و خریدار ثبت می‌شوند.

مالیات پرداختنی

به‌طورکلی در عملیات تجاری شرکت‌های بازرگانی با نوع مالیات مواجه هستند: عوارض و مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد. بخش عمده‌ای از کالاهایی که خریداری می‌کنیم، مشمول عوارض و مالیت بر ارزش‌افزوده هستند. به نمایندگی از شرکت امور مالیاتی، فروشندگان عوارض بر ارزش‌افزوده را از خریداران کسب و به‌صورت دوره‌ای به حساب شرکت امور مالیاتی واریز می‌کنند.

حصه جاری بدهی‌های بلندمدت

از قبل هم اشاره کردیم که بدهی‌هایی که بعد از تاریخ ترازنامه ظرف یک سال تسویه می‌شوند، باید در مجموعه بدهی‌های جاری گزارش و طبقه‌بندی گردند. ازاین‌رو بدهی‌های بلندمدتی سررسید شدنشان در دوره مالی بعدی است، نیز می‌بایست در تاریخ ترازنامه به‌عنوان بدهی‌های جاری ثبت شوند.

بدهی‌های بلندمدت حصه جاری، هم به کل یا بخشی از بدهی‌های طولانی‌مدت مربوط است که در دوره مالی بعدی سررسید می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، فرض کنید یک شرکت در ابتدای سال ۱۳۹۰ وامی پنج‌ساله به مبلغ ۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال دریافت نموده است.

این شرکت باید از شروع سال بعدی هرسال ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال از وام مذکور را پرداخت کند. پس این شرکت در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۰ به هنگام تهیه و تکمیل ترازنامه، از این وام مبلغ ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال را تحت عنوان حصه جاری بدهی بلندمدت در گروه بدهی‌های جاری گزارش می‌نماید.

حساب و کتاب انواع دارایی و بدهی ها را با نرم افزار حسابداری سپیدار انجام دهید

عصر امروز روی اقتصاد و سرمایه‌گذاری می‌چرخد. شرایط حاکم در این عصر اهمیت آشنایی با دارایی‌ها، بدهی و سرمایه‌ها در حسابداری را دوچندان می‌کند. آشنایی با مفهوم دارایی، انواع دارایی در حسابداری، دارایی جاری، بدهی‌های جاری، درک اهمیت طبقه‌بندی دارایی‌ها و… از اساسی‌ترین پایه‌های موفقیت و منفعت شرکت‌ها و سهام‌داران است.

هیچ شرکتی بدون آگاهی کامل از این مسائل در مسیر موفقیت و رشد قرار نخواهد گرفت. اگر به دنبال بهترین نرم افزار حسابداری برای حساب و کتاب شرکت خود هستید، می‌توانید از طریق شماره تماس ۰۲۱۸۱۰۲۲۲۲۲ با کارشناسان فروش ما در تماس باشید.

سؤالات متداول

دارایی در حسابداری چیست؟

منظور از دارایی در حسابداری منبعی ارزشمند است که در اختیار نهاد، فرد و سازمان قرار می‌گیرد.

انواع دارایی در حسابداری کدام هستند؟

دارایی در حسابداری انواع گوناگونی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از: دارایی جاری، دارایی ثابت، دارایی عملیاتی و غیرعملی، دارای انتزاعی یا نامشهود، دارایی‌های مشهود

آیا دارایی‌ها در حسابداری از خصوصیات خاصی برخوردار هستند؟

بله دارایی‌ها در حسابداری ویژگی‌های خاصی شامل منابع، مالکیت و ارزش اقتصادی دارند.

دارایی‌ها در حسابداری چه قابلیت‌هایی دارند؟

از قابلیت‌های دارایی‌ها می‌توان به فیزیکی بودن، سهولت تبدیل آن‌ها به وجه نقد و استفاده عملیاتی از آن‌ها اشاره داشت.

آیا تمامی دارایی‌های ثابت در حسابداری استهلاک‌پذیرند؟

خیر، زمین نمونه‌ای از دارایی‌های ثابت است که استهلاک‌پذیر نبوده و به‌مرورزمان از بین نمی‌رود.

انواع ترازنامه | آشنایی با ترازنامه‌های مختلف برای ارزیابی مشخصات مالی یک شرکت

ترازنامه را میتوان گزارشی از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام یک شرکت در یک زمان معین دانست و مبنایی برای محاسبه‌ی نرخ‌های بازگشت و ارزیابی ساختار سرمایه‌ای شرکت محسوب نمود. به عبارت دیگر ترازنامه یک صورت مالی به شمار میرود که تصویری لحظه‌ای از دارایی‌ها و دیون یک شرکت ها و میزان سرمایه‌گذاری سهام‌داران را در معرض نمایش قرار میدهد. توصیه میکنیم با ما همراه باشید تا با این صورتِ مالیِ کاربردی بیشتر و بیش از پیش آشنا شوید.

انواع ترازنامه | آشنایی با ترازنامه‌های مختلف برای ارزیابی مشخصات مالی یک شرکت

فهرست مطالب

معادله حسابداری یا معادله ترازنامه چیست؟

معادله حسابداری که با عناوین معادله ترازنامه و بیلان نیز شناخته می‌شود شالوده اصلی حسابداری نوین و حسابداری دوطرفه است. معادله حسابداری در کلیه معاملات، داد و ستدها و تراکنش‌های مالی صدق می‌کند. در واقع معادله حسابداری همان معادله و فرمول ترازنامه است:

دارایی = بدهی + سرمایه

ترازنامه چیست؟

ترازنامه گزارشی از مشخصات مالی یک شرکت اعم از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق سهام‌داران در یک زمان مشخص است. در واقع ترازنامه را می‌توان یک صورت مالی تعریف کرد به طوری که یک تصویر لحظه‌ای از دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت و میزان سرمایه‌گذاری انجام شده توسط سهام‌داران را نشان می‌دهد. انواع ترازنامه مبنایی برای ارزیابی و محاسبه‌ نرخ‌های بازگشت و ساختار سرمایه‌ شرکت محسوب می‌شود.

هر یک از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام از حساب‌های کوچکی تشکیل می‌شوند که مشخصات مالی شرکت را شرح می‌دهند. این حساب‌ها در صنایع مختلف، متمایز از یکدیگرند و با توجه به نوع کسب و کار اقتضائات متفاوتی دارند. در فرمول ثابت ترازنامه، دارایی‌ها برابر مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است: دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام (سرمایه)

دارایی‌ها در انواع ترازنامه

در انواع ترازنامه، دارایی‌ها به ترتیب نقدینگی یعنی میزان سهولت تبدیل دارایی به پول نقد از بالا به پایین فهرست می‌شود. دارایی‌ها به دو قسمت دارایی‌های جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند که دارایی‌های جاری در طول یک سال یا کمتر و دارایی‌های غیرجاری یا بلندمدت بیش از یک سال به پول نقد تبدیل می‌شوند. انواع دارایی‌های جاری و غیرجاری در ادامه معرفی شده است.

دارایی‌های جاری

پول نقد یا معادل نقد: نقدترین حالت دارایی است که می‌تواند به شکل اوراق خزانه، سپرده‌ی کوتاه مدت، و ارز احتیاطی ‌باشد؛
اوراق بهادار قابل‌فروش: شامل اوراق سهام و بدهی است که بازار دست به نقد برای آن وجود دارد؛
حساب‌های قابل‌نقد: مبالغی است که مشتریان شرکت به آن بدهکار هستند و همیشه می‌توان انتظار داشت برخی از مشتریان بدهی خود را پرداخت نکنند؛
موجودی کالا: کالاهایی که برای فروش وجود دارند و دارای هزینه‌ یا قیمت کمتر در بازار هستند؛
مخارج پیش‌پرداخت‌شده: شامل هزینه‌هایی است که از قبل پرداخت شده است مثل بیمه، قراردادهای تبلیغاتی و اجاره.

دارایی‌های غیر جاری

سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت: اوراق بهاداری که نقد شدن آن‌ها تا سال بعد امکان‌پذیر نباشد؛

دارایی‌های ثابت: شامل دارایی‌هایی مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات و دارایی‌های با دوام دیگر؛

دارایی‌های نامشهود: این دارایی‌ها مانند مالکیت معنوی و سرقفلی، غیرفیزیکی اما ارزشمند هستند. دارایی‌های نامشهود که ممکن است دست‌کم گرفته شود، هنگامی در انواع ترازنامه ثبت می‌شود که توسط سازمان کسب شده باشد نه اینکه توسط سازمان توسعه داده شده باشد.

بدهی‌ها در انواع ترازنامه

بدهی‌‌ها در انواع ترازنامه مبالغی است که شرکت باید به طرف‌های همکار خود در بیرون سازمان بپردازد. بدهی‌‌ها شامل اجاره‌بها، تسهیلات، سود اوراق قرضه‌ی صادره به طلبکاران، طلب تأمین‌کنندگان و حقوق و دستمزد است. بدهی‌ها نیز به دو نوع جاری و غیرجاری تقسیم می‌شود که موعد سررسید بدهی‌های جاری در طی یک سال و بر اساس تاریخ سررسید است اما بدهی‌های غیرجاری بلندمدت با سررسید‌های بالای یک سال هستند.

بدهی‌های جاری

بدهی بانکی؛
سود قابل‌پرداخت؛
اجاره، مالیات و تسهیلات؛
دستمزدهای قابل‌پرداخت؛
پیش‌پرداخت به مشتریان؛
سود سهام قابل‌پرداخت.

بدهی‌های غیر جاری

دیون بلندمدت که شامل سود و اصل اوراق قرضه‌صادره است؛
بدهی‌های مالیاتی تعلیق‌شده که شامل مالیات‌های اضافه شده است و تا سال آینده پرداخت نمی‌شود.

حقوق صاحبان سهام در انواع ترازنامه

حقوق صاحبان سهام را در انواع ترازنامه با عنوان ارزش ویژه نیز معرفی می‌شود. حقوق صاحبان سهام میزان مالکیت در دارایی‌های شرکت و سرمایه‌ آن است که به یک شخص حقیقی یا حقوقی اختصاص دارد. در صورت انحلال یک شرکت نیز، این سرمایه پس از کسر بدهی‌ها از دارایی‌ها در انواع ترازنامه دارایی شرکت، بر اساس میزان سهم سهام‌داران به آنان پرداخت خواهد شد. حقوق صاحبان سهام می‌تواند با فعالیت های سودآور افزایش یا به واسطه اشتباهات تجاری کاهش داشته باشد. علاوه بر این، در صورت عدم توزیع سود سالانه شرکت بین سهامداران، حقوق صاحبان سهام آن شرکت افزایش خواهد داشت.

اجزای حقوق صاحبان سهام

سرمایه قانونی
افزایش سرمایه
صرف سهام
اندوخته قانونی
سایر اندوخته ها
سود و زیان انباشته
سهام خزانه
مازاد تجدید ارزیابی موجودی ها

اجزای انواع ترازنامه

هر ترازنامه از هر نوعی که باشد، علاوه بر موارد بیان شده، از اجزایی نیز برخوردار است. این اجزا در انواع ترازنامه تفاوتی نمی‌کند و در واقع شناسنامه این صورت مالی است. مهمترین این اجزا عنوان ترازنامه است که از سه بخش نام کامل واحد اقتصادی در سطر اول، نام گزارش یا صورت مالی که همان ترازنامه است در سطر دوم و تاریخ گزارش، یعنی تاریخ آخرین روز دوره مالی، در سطر سوم تشکیل شده است..

واحد اندازه گیری ترازنامه

واحد اندازه گیری در انواع ترازنامه، واحد پولی همان کشوری است که ترازنامه در آن تهیه می‌شود که این واحد اندازه گیری در ایران ریال است. در صورتی که ترازنامه برای ارائه در بازار‌های جهانی تهیه شود، واحد آن دلار یا یورو خواهد بود.

جمع حساب‌ها در ترازنامه

پس از درج اقلام ترازنامه و تکمیل ستون‌ها در نرم‌افزارهای حسابداری، باید مجموع هر ستون مشخص شود. در آخر پس از جمع حساب‌ها، جمع حاصل از ستون‌ها باید با یکدیگر برابر باشند.

انواع شکل ترازنامه

شرکت ها از نظر قانون باید دارای دفاتر مالی منظم باشند که امروزه تکنولوژی با کمک به حسابداران، فرآیند ثبت، طبقه بندی و گزارشگیری از اطلاعات را سرعت بخشیده است. در صورت عملکرد صحیح و انجام درست ثبت‌ها، ترازنامه به سادگی و در کمال دقت انجام خواهد شد. گروه نرم افزار محک برای ثبت مسائل مالی شرکت‌ها، نرم افزار حسابداری شرکتی در قالب سری عمومی و سری تجاری طراحی کرده است.

در انواع ترازنامه، نام حساب‌ها ذکر شده و ماهیت و مانده آن‌ها یکسان است. تفاوت اصلی فقط در نحوه قرارگیری حساب‌ها است. شکل حساب و شکل گزارشی (که سرمایه در گردش نیز نامیده می‌شود) انواع ترازنامه را تشکیل می‌دهند.

شکل حساب ترازنامه

رایج‌ترین نوع نوشتن ترازنامه، شکل حساب آن است. این نوع مشابه حرف T انگلیسی و علاوه بر بخش نام حساب‌ها، دارای دو ستون در سمت راست و چپ است. در بالای تراز نامه عنوان و اطلاعات لازم، در ستون راست حساب‌های مربوط به دارایی و در ستون سمت چپ حساب‌های بدهی و حقوق‌صاحبان سهام قرار می‌گیرند. پس از تکمیل انواع ترازنامه، جمع حساب‌های سمت راست باید برابر با جمع مانده حساب‌های سمت چپ باشد.

شکل گزارشی ترازنامه

در شکل گزارشی یا سرمایه در گردش، ترازنامه به صورت یک ستونی اجرا می‌شود. در شکل گزارشی، دارایی‌ شرکت در یک ستون قرار گرفته و در زیر آن، بدهی ها و سرمایه نوشته می‌شود. در ترازنامه گزارشی حساب‌ها به ترتیب دارایی‌ها، بدهی‌ها و در آخر حقوق‌صاحبان سهام قرار نوشته می‌شود. در انتها نیز جمع مانده حساب درج می‌شود. این روش میزان هر یک از اقلام در شرکت را گزارش می‌دهد.

انواع ترازنامه شرکت‌ها و موسسات

هدف از تهیه ترازنامه، تعیین وضعیت مالی شرکت‌ها برای مدیران است، اما هر واحد تجاری با درنظر گرفتن نوع فعالیت خود می‌تواند دارای ترازنامه متفاوتی می‌باشد. تفاوت انواع ترازنامه در نوع حساب‌ها، مبلغ و سایر جزئیات هر یک است که در ادامه مطلب به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

ترازنامه شرکت بازرگانی

ترازنامه‌ شرکت‌های بازرگانی با توجه به سبک فعالیت آن‌ها، شامل حساب های عملیاتی، حساب‌های سود و زیان خالص، سود ناخالص و … است. در این ترازنامه‌ها حساب‌های تولید دیده نمی‌شود.

ترازنامه شرکت خدماتی

تولید و جابجایی محصول در شرکت‌های خدماتی وجود ندارد؛ بنابراین اغلب مانده حساب‌ها از جنس هزینه ارائه خدمات است. در ترازنامه‌های شرکت خدماتی مواردی از جمله مانده حساب‌های عملیاتی وجود ندارد هزینه‌های ارائه خدمات، حقوق پرسنل و … در آن بیش از دیگر شرکت‌ها دیده می‌شود.

ترازنامه شرکت پیمانکاری

ترازنامه در شرکت‌های پیمانکاری با در نظر گرفتن نوع کار آن‌ها شامل دریافت سرمایه از کارفرما در مراحل مختلف، پیمان‌های کوتاه مدت و بلند مدت، تعهدات بالا و… متفاوت است. شرکت‌های پیمانکاری می‌توانند به طور همزمان دارای ماهیت تولیدی، خدماتی و… باشند.

ترازنامه شرکت سهامی

این نوع از شرکت‌ها به عنوان سهامی خاص یا سهامی عام ثبت می‌شود. شرکت‌های سهامی عام بخشی از سرمایه خود را از طریق فروش سهام شرکت به مردم تامین می‌کنند. ترازنامه این شرکت‌ها با شرکت‌‌های دیگر متفاوت نیست و به همان شیوه تهیه می‌شود.

ترازنامه شرکت های بورسی

بسیاری از سهام‌داران بازار بورس، دارایی‌ها در انواع ترازنامه فعالیت و تضمیم‌گیری‌های خود را مبنی بر صورت‌های مالی شرکت‌ها انجام می‌دهند. ترازنامه شرکت‌های بورسی، سابقه فعالیت و توانایی آن‌ها را نشان می‌دهد که مبنای تحلیل بنیادی قرار می‌گیرد. بنا بر اصول اساسی حسابداری، ترازنامه شرکت‌های بورسی تفاوتی با سایر شرکت‌ها ندارد. اما اهمیت آن در شفافیت و اجرای اصل افشای اطلاعات است زیرا ترازنامه شرکت‌های بورسی ملاک تصمیم‌گیری برای تعداد زیادی از سهامداران است و بر ارزش شرکت تاثیر می‌گذارد. شرکت‌های بورسی باید ترازنامه خود را با دقت و شفافیت تهیه کنند و سپس به تایید مراجع ذی‌ صلاح برسد.

ترازنامه در پایان سال مالی تهیه و منتشر می‌شود و سهام‌داران می‌توانند اطلاعات و گزارش مربوط به عملکرد آخرین سال مالی شرکت مورد نظر را از طریق ترازنامه آن کسب کنند. اما در میانه سال مالی، اطلاع از وضعیت مالی شرکت، قراردادها، فروش و … از طریق گزارشات دیگر مالی استفاده می‌شود.

ترازنامه بانک

بانک ها جهت‌دهندگان اصلی سرمایه‌های عمومی جامعه هستند. از آنجا که بخش عمده پول افراد در اختیار بانک‌ها قرار دارد، آن‌ها با استفاده از این سرمایه‌ها فعالیت اقتصادی خود را انجام می‌دهند. حجم بالای پول در بانک‌ها موجب شده فعالیت آن‌ها بر رشد، کاهش یا اثرگذاری دارایی‌های عمومی تاثیرگذار باشد.

ترازنامه از آن جهت برای بانک‌ها از اهمیت برخوردار است که سپرده گذاران فعالیت‌های سالانه بانک‌ها را بررسی کرده و موفقیت آن‌ها را ارزیابی می‌کنند. ترازنامه بانکی، دارایی‌ها و بدهی‌های بانکی را نشان می‌دهد و تغییر در این شاخص‌ها، تحولات اقتصادی و پولی را در سطح خرد و کلان منعکس می‌کند.

تحلیل انواع ترازنامه

علاوه بر تهیه و ارائه ترازنامه که عمدتا حسابداران به کمک نرم‌افزارهای حسابداری انجام می‌دهند، تحلیل ترازنامه نیز اهمیت بسیاری دارد. تحلیلگران و مشاوران مالی اغلب کار خود را با ارزیابی ترازنامه شرکت شروع می‌کنند. دلیل آن است که ترازنامه نمایشگر لحظه‌ای دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت در یک نقطه زمانی است و به یک دوره‌ خاص زمانی اختصاص ندارد. بسیاری از کارشناسان این عرصه، پول نقد را مهم‌ترین آیتم در ترازنامه‌ یک شرکت تلقی می‌کنند. موارد مهم دیگر شامل سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، حساب‌های ‌دریافتی، عمده بدهی و همچنین املاک، مستغلات و تجهیزات است.

ترازنامه، اطلاعاتی از فرآیند اقتصادی در دوره‌ی زمانی طولانی در اختیار افراد قرار نمی‌دهد. به همین دلیل، برای بررسی وضعیت مالی یک شرکت، لازم است ترازنامه‌ دوره‌های مختلف را یک سازمان را باهم مقایسه کرد. علاوه بر این تحلیلگران می‌توانند ترازنامه‌های شرکت‌های مختلفی که در یک صنعت هستند را باهم مقایسه کنند زیرا صنایع مختلف احتمالا رویکرد‌های خاص و متفاوتی را در مسائل مالی خود دارند.

نسبت‌های فراوانی مانند نسبت بدهی به سهام را نیز می‌توان از ترازنامه‌های شرکت‌ها به دست آورد که از این طریق سرمایه‌گذاران می‌توانند اطلاعاتی از سلامت فعالیت مالی شرکت‌ها بدست آورند. صورت سود و زیان و همچنین صورت جریان وجوه نقد، اطلاعات ارزشمند دیگری هستند که از ترازنامه برای ارزیابی وضعیت مالی شرکت‌ها به دست می‌آیند.

سخن پایانی

در این مطلب به مبحث ترازنامه پرداختیم و ترازنامه و انواع آن‌ را بررسی کردیم. تکنولوژی امروزی به حسابداران کمک می‌کند تا فرآیند ثبت، طبقه بندی و گزارش‌گیری وضعیت مالی را به سادگی انجام دهند. با عملکرد صحیح و انجام درست ثبت‌ها، ترازنامه در کمال دقت و در عین سادگی انجام خواهد شد. گروه نرم افزاری محک در زمینه ثبت مسائل مالی شرکت‌ها، نرم افزار حسابداری شرکتی را در قالب‌های مختلف طراحی کرده است که به شما در تنظیم انواع ترازنامه با دقت بالا کمک می‌کند.

آشنایی کامل با ترازنامه ی شرکت ها

ترازنامه که اخیرا با نام صورت وضعیت مالی شناخته می‌شود، یکی از گزارش‌های صورت‌های مالی یک شرکت است که در آن وضعیت بدهی‌ها و دارایی‌های شرکت و تفاوت مقدار این دو گزارش می‌شود.

همانطور که گفته شد، در گذشته، این گزارش به اسم ترازنامه در صورت های مالی آورده می‌شد ولی به تازگی، اسم آن به صورت وضعیت مالی تغییر پیدا کرده است. تفاوت حالت جدید و قدیم این گزارش در نحوه نوشتن و جدول‌بندی آن است و هیچ تفاوت دیگری باهم ندارند.

بخش های مختلف ترازنامه

دارایی‌های شرکت
بدهی‌های شرکت
حقوق مالکانه

در گذشته ترازنامه به شکل زیر طراحی می‌شد که در سمت راست ترازنامه، دارایی‌های شرکت و در سمت چپ ترازنامه، بدهی‌ها و حقوق مالکانه نوشته می‌شد. اخیرا، در صورت وضعیت مالی، همه این‌ها زیر هم و در یک جدول نوشته می‌شوند. ولی تفسیر تیترهای موجود در این گزارش با گذشته نفاوتی ندارد. در تصاویر زیر می‌توانید نمونه‌ای از ترازنامه و صورت وضعیت مالی را مشاهده نمایید.

آشنایی با ترازنامه

صورت وضعیت مالی

همانطور که مشاهده می‌کنید، این دو گزارش یکسان هستند و فقط نحوه نمایش اطلاعات باهم متفاوت است.

یکی دیگر از تفاوت‌های صورت وضعیت مالی و ترازنامه این است که در ترازنامه هرچه یک مورد بالاتر نوشته شود، نقدشوندگی بیشتری دارد و در صورت وضعیت مالی این مسأله برعکس است، یعنی هرچه یک مورد پایین‌تر نوشته شود، به معنی نقد شوندگی بالای آن است. در عکس زیر مشخص است که نحوه لیست بندی اطلاعات در ترازنامه و صورت وضعیت مالی برعکس هم می‌باشد.

نحوه نمایش اطلاعات در ترازنامه و صورت وضعیت مالی

در این مقاله وقتی از ترازنامه صحبت می‌کنیم، منظورمان هر دو گزارش است. اکنون که تفاوت‌های جزئی این دو را بررسی کرده‌ایم، وقت آن رسیده است تا بخش‌های مختلف ترازنامه را توضیح دهیم.

انواع دارایی ها در ترازنامه چیست؟

دارایی‌ها را می‌توان از نگاه‌های مختلف دسته بندی کرد. دارایی‌ها در ترازنامه بر اساس میزان نقدشوندگی، به دو دسته تقسیم بندی می‌شوند:

دارایی های جاری
داریی های غیر جاری

دارایی‌های جاری ترازنامه

به شکلی از دارایی گفته می‌شود که نقدشوندگی بالایی دارد. این دارایی‌ها در ترازنامه به ترتیب، از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

موجودی نقد
سرمایه گذاری کوتاه مدت
دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها
موجودی مواد و کالا
سفارشات و پیش پرداخت‌ها

از بین موارد بالا، موجودی نقد شرکت، پولی است که در حساب بانکی شرکت سپرده گذاری شده است و بالاترین نقد شوندگی را دارد.

سرمایه گذاری کوتاه مدت شرکت، می‌تواند در سهام یا اوراق بهادار دیگر یا موارد این‌چنینی باشد که با وجودی که این موارد، نقد شوندگی بالایی دارند، اما میزان نقدشوندگی این مورد از موجودی نقد حساب بانکی شرکت، کمتر است.

دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها هم به زبان ساده نشان دهنده طلب‌های شرکت از بدهکارانش است. در واقع، شرکت‌ها مواد اولیه خود را به شکل نقد نمی‌خرند و محصولات خود را هم به صورت نقدی نمی‌فروشند و معمولا بیشتر این معاملات به شکل اعتباری (مثل پرداخت چک) انجام می‌شود. دریافتنی‌های تجاری به طلب‌های شرکت گفته می‌شود که حاصل از فروش محصولاتش به صورت اعتباری به مشتریان است و سایر دریافتنی‌ها، طلب‌های دیگر شرکت است.

موجودی مواد و کالای یک شرکت هم با اینکه نقد شوندگی پایینی دارند اما باز هم جزء دارایی‌های شرکت محسوب می‌شوند. این مورد، در واقع شامل محصولات شرکت است که در انبار هستند و هنوز فروش نرفته‌اند و شامل مواد اولیه‌ای که هنوز استفاده نشده‌اند، می‌شود.

و مورد آخر، سفارشات و پیش پرداخت‌ها هم شامل پیش پرداخت‌هایی است که مشتریان شرکت، برای خرید محصولات شرکت پرداخت کرده‌ و سفارش تولید محصولات را داده‌اند.

دارایی غیرجاری ترازنامه

به شکلی از دارایی گفته می‌شود که مدت زمان طولانی نیاز است تا بتوان این دارایی‌ها را تبدیل به وجه نقد کرد. در واقع این نوع دارایی نسبت به دارایی جاری، نقدشوندگی بسیار پایینی دارد. این دارایی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

دریافتنی‌های بلند مدت
سرمایه گذاری‌های بلند مدت
سرمایه گذاری در املاک
دارایی‌های نامشهود
دارایی‌های ثابت مشهود

دریافتنی‌های بلند مدت به طلب‌های شرکت از بدهکاران گفته می‌شود که نقد شوندگی کمتری به نسبت دریافتنی‌های تجاری شرکت دارد.

سرمایه گذاری‌های بلند مدت شرکت هم می‌تواند سپرده گذاری بلند مدتی بانکی یا سرمایه گذاری در یکی از بازارهای مالی باشد.

سرمایه گذاری در املاک هم همانطور که از اسمش مشخص است، به سرمایه گذاری‌های یک شرکت در املاک گفته می‌شود. این نوع از سرمایه گذاری معمولا استفاده عملیاتی ندارد. یعنی وقتی شرکت یک زمین را به دید سرمایه گذاری خریده است و در آن زمین خط تولید جدید یا ساختمان اداری و. احداث نمی‌کند.

دارایی ثابت نامشهود، به شکلی از دارایی گفته می‌شود که قابل مشاهده نیست، اما ارزشمند است. این دارایی می‌تواند شامل سرقفلی، حق استفاده، تولید یک محصول یا حق اختراع و. باشد.

دارایی ثابت مشهود هم به شکلی از دارایی گفته می‌شود که قابل مشاهده است. مثل ساختمان اداری شرکت، خط تولید و دستگاه‌های آن، زمینی که کارخانه شرکت در آن احداث شده است و. .

انواع بدهی‌ها در ترازنامه چیست؟

ترازنامه چیست و چگونه تهیه می شود؟

بدهی در دنیای مالی و اقتصاد با مفهوم بدهی که ممکن است در ذهنمان باشد، تفاوت دارد. بدهی در ذهن عموم مردم نکته‌ای منفی است و به معنی این است که یک فرد از یک فرد دیگر پولی قرض گرفته و به او بدهکار شده است. مثلا در ذهن عموم مردم، وامی که از بانک گرفته شده است، جزء بدهی‌ها دسته بندی نمی‌شود. اما در دنیای شرکت‌ها، بدهی انواع مختلفی دارد. بدهی لزوما نکته‌ای منفی نیست و اتفاقا اگر این بدهی‌ها در محل مناسبی مصرف شده باشند، می‌تواند برای آینده شرکت مناسب باشد. به عنوان مثال، اگر یک شرکت برای ایجاد یک خط تولید جدید وام گرفته باشد، این بدهی، بدهی خوبی است اما اگر برای تسویه یک بدهی دیگر، وام جدیدی (بدهی جدید) ایجاد کرده باشد، می تواند نکته‌ای منفی باشد. در صورت وضعیت مالی شرکت، بدهی نیز همانند دارایی به دو دسته تقسیم می شود:

بدهی‌های جاری
بدهی‌های غیرجاری

بدهی های جاری ترازنامه

به شکلی از بدهی گفته می‌شود که موعد تسویه آن، نزدیک (معمولا کمتر از یک سال) باشد. یعنی بدهی‌های جاری یک شرکت، باید به زودی از طریق دارایی‌های آن یا ایجاد بدهی جدید (مثل وام گرفتن از بانک) تسویه شود. این بدهی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

پرداختنی‌های تجاری
پرداختنی‌های غیرتجاری
مالیات پرداختنی
سود سهام پرداختنی
تسهیلات مالی
ذخایر
پیش دریافت‌های جاری

پرداختنی‌های تجاری، آن دسته از بدهی های شرکت است که به فعالیت آن شرکت مربوط است، مثل پولی که باید برای خرید اعتباری مواد اولیه پرداخت کند.

پرداختنی‌های غیرتجاری سایر بدهی‌های شرکت است که ربطی به عملیات شرکت ندارد.

مالیات پرداختنی نیز، مالیاتی است که شرکت باید برای فعالیت‌های خود به دولت پرداخت کند و به آن بدهکار است.

سود سهام پرداختنی همان DPS است که مجمع عمومی شرکت تصویب می‌کند چه میزانی از سودی که شرکت در سال به ازای هر سهم ساخته (EPS)، بین سهامداران تقسیم شود.

تسهیلات مالی نیز، میزان بدهی کوتاه مدتی شرکت به بانک‌ها می‌باشد.

ذخایر نوعی از بدهی است که نقدشوندگی بسیار پایینی دارد.

پیش دریافت‌های تجاری هم همان پولی است که شرکت از مشتریان گرفته است و به ازای آن باید مواد و محصول تولید کند.

بدهی های غیر جاری ترازنامه

بدهی های غیرجاری ترازنامه

در مقابل بدهی جاری، بدهی غیر جاری قرار دارد که سررسید این بدهی‌ها نزدیک نیست و عموما بیشتر از یک سال زمان برای تسویه آن‌ها وجود دارد. این بدهی‌ها در ترازنامه به ترتیب از نقد شوندگی بیشتر به کمتر شامل موارد زیر است:

پرداختنی‌های بلند مدت
پیش دریافت‌های غیرتجاری
تسهیلات مالی بلند مدت
ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

پرداختنی‌های بلند مدت، بدهی‌های بلند مدتی شرکت است.

پیش دریافت‌های غیرتجاری هم، بدهی‌های شرکت است که ارتباطی با فعالیت شرکت ندارد.

تسهیلات مالی بلند مدت، وامی است که شرکت دریافت کرده، اما سررسید آن بلند مدت است.

ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان نیز مربوط به بحث بازنشستگی کارکنان و مزایای آنان می‌شود.

حقوق مالکانه در ترازنامه چیست؟

حقوق مالکانه سومین و آخرین بخش ترازنامه است. نام دیگر این بخش، حقوق صاحبان سهام یا ارزش ویژه است. به زبان ساده این بخش یعنی اگر یک شرکت تمامی بدهی‌های خود را با استفاده از دارایی‌هایش تسویه کند، چه مقدار پول به طور خالص برای مالکان شرکت (یا همان صاحبان سهام) باقی می‌ماند. پس به اختلاف دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت، حقوق مالکانه آن شرکت می‌گوییم.

بخش های مختلف حقوق مالکانه

سرمایه
افزایش (یا کاهش) سرمایه در جریان
صرف (یا کسر) سهام
سهام خزانه
اندوخته قانونی
سایر اندوخته‌ها
مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌های نگهداری شده برای فروش
مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها
تفاوت تسعیر ناشی از تبدیل دارایی‌ها در انواع ترازنامه به واحد پول گزارشگری
اندوخته تسعیر ارز دارایی ها و بدهی های شرکت‌های دولتی
سود (یا زیان) انباشته

سرمایه شرکت، میزان سرمایه ثبت شده شرکت است. این میزان در سربرگ گزارش صورت‌های مالی و مقابل اسم شرکت هم نوشته می‌شود. سرمایه شرکت برابر است با تعداد سهام یک شرکت ضرب در قیمت اسمی (1000 ریال).

افزایش (یا کاهش) سرمایه در جریان، به میزانی از سرمایه شرکت می‌گویند که در پروسه افزایش سرمایه است و قرار است به زودی به سرمایه شرکت (مورد بالایی) اضافه شود (یا در صورت کاهش سرمایه از آن کم شود) اما هنوز پروسه قانونی این کار تمام نشده است.

صرف (یا کسر) سهام، به تفاوت ارزش اسمی هر سهم (1000 ریال) و قیمت آن سهم در بازار صرف سهام گفته می‌شود. صرف سهام یکی از راه‌های افزایش سرمایه شرکت است.

سهام خزانه، به سهامی از شرکت می‌گویند که توسط همان شرکت خریداری شده است. یعنی مثلا شرکت ملی مس ایران (با نماد فملی) سهام خود را خریداری کند.

اندوخته قانونی: براساس قانون، شرکت‌ها موظف هستند که به اندازه 10% از سرمایه ثبتی خودشان را در حسابی به اسم اندوخته قانونی ذخیره کنند. برخی از شرکت‌ها این مبلغ را ذخیره کرده‌اند و برخی دیگر در حال ذخیره سازی آن هستند. به عنوان مثال اگر سرمایه ثبتی شرکتی 1000 میلیارد باشد، باید 100 میلیارد اندوخته قانونی داشته باشد. ممکن است که این شرکت در گذشته، این اندوخته را جمع کرده باشد و میزان این اندوخته در ترازنامه، 100 میلیارد گزارش شود، یا ممکن است این اندوخته مثلا 90 میلیارد باشد و درنتیجه شرکت همچنان، موظف است تا بخشی از درآمد خود را ذخیره کند.

سایر اندوخته ها نیز به اندوخته های شرکت جدای از اندوخته قانونی، اطلاق می شود.

مازاد تجدید ارزیابی دارایی های نگهداری شده برای فروش، مربوط به این مسأله است که شرکت بخشی از دارایی‌های خود را برای سرمایه گذاری خریداری می‌کند و قصد فروش آن را دارد. بنا به دلایل مختلف، ممکن است قیمت این دارایی در طول زمان افزایش پیدا کرده باشد. مثلا یک قطعه زمینی که در دهه هفتاد 100 میلیون تومان ارزش داشته است، امروزه ممکن است چندین برابر، قیمت گذاری شود.

مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، همانند مورد بالا است ولی با این تفاوت که شرکت از این دسته از دارایی‌ها استفاده عملیاتی می‌کند. یعنی مثلا قیمت دستگاهی که با آن محصولاتش را تولید می‌کند چه مقداری افزایش پیدا کرده است یا قیمت ساختمان اداری شرکت چقدر افزایش داشته است.

برخی از شرکت‌ها ممکن است درآمدی غیر از ریال ایران داشته باشند. تفاوت تسعیر، ناشی از تبدیل به واحد پول گزارشگری و تفاوت تبدیل یک واحد پولی به ریال است.

اندوخته تسعیر ارز دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت‌های دولتی نیز مثل مورد بالایی است. این مورد به شرکت‌های دولتی که از دولت، طلب غیر ریالی دارند (مثل بانک‌هایی که از بانک مرکزی طلب یورویی دارند) یا شرکت‌هایی که بدهی غیر ریالی به دولت دارند (مثل بانک‌هایی که بدهی یورویی به بانک مرکزی دارند) مربوط است.

می‌دانیم شرکت‌ها سالانه به ازای هر سهم مقداری سود تولید می‌کنند و بخشی از آن را با تصویب مجمع خود بین سهامداران تقسیم می کنند. باقیمانده این مبلغ از سود که بین سهامداران تقسیم نشده است، در یک حساب، سپرده گذاری می‌شود. در صورتی که شرکت سود دهی نداشته باشد نیز، زیانی که هر ساله شرکت به ازای هر سهم ایجاد کرده است، روی هم جمع می‌شود. به مجموع این سودها یا زیان‌ها، سود (یا زیان) انباشته می‌گوییم. شرکت می‌تواند از دارایی‌ها در انواع ترازنامه طریق سود انباشته خود، درصورتی که نیاز به سرمایه جدید داشته باشد، افزایش سرمایه دهد.

تعریف معادله حسابداری و ارتباط با ترازنامه

معادله حسابداری

به صورت ریاضی فرمول زیر همیشه باید در ترازنامه برقرار باشد:

جمع بدهی‌ها + جمع حقوق مالکانه = جمع دارایی‌ها

به فرمول بالا، معادله حسابداری می‌گوییم. به عنوان مثال اگر جمع دارایی های شرکت برابر 900/000/000 میلیون ریال و جمع بدهی های آن برابر 300/000/000 میلیون ریال باشد، بر اساس معادله حسابداری، جمع حقوق مالکانه شرکت باید برابر با 600/000/000 میلیون ریال باشد.

جمع بندی

در این مطلب با مفهوم ترازنامه ی یک شرکت و اصطلاحات به کار رفته در آن به طور کامل آشنا شدیم. بررسی ترازنامه در کنار دیگر ابزارها یک ابزار کاربردی مهم برای تحلیل بنیادی شرکت ها است. به عنوان مثال، هنگام مقایسه ی ترازنامه ی دو شرکت، شرکتی که درصد بیشتری از دارایی هایش را حقوق مالکانه تشکیل می دهد، امتیاز بیشتری دریافت می کند. البته این مورد تنها یک مورد از انواع راه های مختلف مقایسه ی بین دو شرکت از دیدگاه بنیادی می باشد و سایر عوامل نیز باید مدنظر قرار گیرند.

هر آنچه باید در رابطه با ترازنامه حسابداری بدانید

به عبارت دیگر ترازنامه وضعیت مالی واحد اقتصادی مورد نظر را در یک بازه زمانی شرح می‌دهد. فرمول ترازنامه همان فرمول اصلی حسابداری است که دارایی را برابر با مجموع بدهی و سرمایه سهام‌داران در نظر می‌گیرد. از ترازنامه برای بررسی وضعیت اقتصادی و مالی شرکت استفاده می‌شود. در ادامه با مقررات و نکات مهم در خصوص ترازنامه حسابداری آشنا می‌شویم.

انواع ترازنامه حسابداری

انواع

ترازنامه به شکل حساب :

در این نوع، که یکی از رایج‌ترین اشکال ترازنامه است و در آن به خوبی می‌توان تساوی حساب‌ها و معادله حسابداری را مشاهده و بررسی کرد به شکل عدد T نوشته می‌شود. به اینصورت که در بالای ترازنامه عنوان و در ادامه در پایین عنوان، فاکتورها نوشته می‌شود. به عبارت دیگر در ابتدا عنوان نوشته می‌شود و بعد در زیر عنوان دو ستون ایجاد می‌شود که در ستون سمت راست به دارایی و در ستون سمت چپ، بدهی و حقوق صاحبان سرمایه ذکر می‌شود.

ترازنامه به شکل گزارشی :

در شکل گزارشی ترازنامه، اقلام و موارد ضروری به صورت گزارشی پشت سر هم نوشته می‌شود. به عبارت دیگر، دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام در یک ستون پشت هم ذکر می‌شود.

اقلام ترازنامه حسابداری

دارایی‌ها

دارایی به دو نوع دارایی جاری و غیرجاری تقسیم می‌شود و در ترازنامه ابتدا به دارایی‌های جاری بر اساس میزان نقدینگی اشاره می‌شود. به طور کلی منظور از دارایی، سرمایه واحد اقتصادی است؛ این سرمایه می‌تواند به وجه نقد تبدیل شود و در ترازنامه بر حسب نقدینگی از بالا به پایین نوشته می‌شود. در این‌جا به دو نوع دارایی مذکور اشاره می‌کنیم:

الف) دارایی جاری

منظور از دارایی جاری، دارایی است که در زمانی کمتر از یک سال قابل تبدیل به وجه نقد باشد. دارایی جاری شامل این موارد است:

وجه نقد و معادل آن مانند ارز، حساب پس‌انداز، چک
اوراق بهاداری که در کمتر از ۱ سال قابل فروش باشد
حساب‌های دریافتنی که در زمان کوتاه قابل دریافت هستند
موجودی کالا که شامل مواد اولیه و محصولات نهایی است و قابلیت فروش دارد
مخارج پرداخت شده مانند اجاره ساختمان یا حق بیمه

ب) دارایی غیرجاری

مواردی که برای نقد شدن به زمانی بیشتر از یک سال نیاز دارد، در این دسته قرار می‌گیرد که مهم‌ترین موارد آن به شرح زیر است:

دارایی‌های ثابت که شامل املاک، ماشین‌آلات، تجهیزات، دستگاه‌ها و غیره است
اوراق بهاداری که در کمتر از ۱ سال قابل نقد شدن نیستند
دارایی نامشهود مانند حق ثبت اختراع، حق امتیاز و حق چاپ

بدهی‌ها

دیونی که واحد اقتصادی باید پرداخت کند، بدهی نام دارد. بدهی نیز مانند دارایی به دو دسته جاری و غیرجاری تقسیم می‌شود. بدهی جاری باید در زمانی کمتر از ۱ سال به اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت شود. برای مثال، اجاره ساختمان، هزینه آب و برق، بدهی‌های بانکی و مالیاتی و حقوق و دستمزد در این دسته قرار می‌گیرد. بدهی غیر جاری، دیون بلند مدت مانند وام‌ها، مالیات بر درآمد معوق و غیره است

حقوق صاحبان‌ سرمایه

پول صاحبان سرمایه که برای راه‌اندازی کسب و کار با هم شریک شده‌اند در این دسته قرار دارد و در ترازنامه تحت عنوان حقوق صاحبان سرمایه ذکر می‌شود.

بیشتر بدانیم: بهترین شرکت حسابرسی در تهران کدام است و چه ویژگی هایی دارد؟

دلایل اهمیت

ترازنامه گزارش جامعی از وضعیت مالی یک واحد اقتصادی ارائه می‌کند و به دلایل زیر دارای اهمیت است:

با بررسی و آنالیز ترازنامه و وضعیت سود و زیان واحد اقتصادی، میزان دارایی و موقعیت مالی و اقتصادی کسب و کار مشخص می‌شود و در نتیجه صاحب کسب و کار می‌تواند با توجه به وضعیت مالی و نحوه عملکرد واحد اقتصادی خود، برای کسب سود بیشتر برنامه‌ریزی کند.

آگاهی از میزان نقدینگی واحد اقتصادی

تعیین سطح ریسک مالی شرکت

در ترازنامه حسابداری، نسبت بدهی به دارایی مشخص می‌شود و این به صاحبان مشاغل کمک می‌کند تا دید واضحی نسبت به وضعیت مالی خود داشته باشند.

اجزای

هر ترازنامه‌ای باید به جز اقلامی که ذکر شد، اجزای زیر را دارا باشد:

اجزای تشکیل‌دهنده عنوان ترازنامه حسابداری، شامل نام واحد اقتصادی مدنظر، نام گزارش یا صورت وضعیت مالی و تاریخ گزارش می‌شود.

در ترازنامه باید واحد اندازه‌گیری ترازنامه که در کشور ایران، ریال است، نشان‌ داده شود.

منظور از جمع حساب‌ها، مجموع دارایی در ستون اول و بدهی و سرمایه در ستون دوم است و جمع این دو ستون باید برابر باشد.

نحوه تنظیم ترازنامه حسابداری

تنظیم ترازنامه به صورت دستی کار سختی نیست. برای این کار باید دو ستون در نظر بگیرید و در ستون اول دارایی و در ستون دوم بدهی و سرمایه را ذکر کنید. در هر ستون حساب‌ها بر اساس میزان نقدینگی از بالا به پایین نوشته و در انتها جمع آن یادداشت می‌شود. برای دقیق بودن محاسبات در هنگام جمع حساب‌ها و جمع دو ستون مذکور می‌توان از نرم‌افزارهای حسابداری استفاده کرد.

در زمان تجزیه و تحلیل ترازنامه باید به همه اقلام توجه کرد، اما از میان همه موارد، مهم‌ترین مورد، پول نقد است. به طور کلی ترازنامه وضعیت مالی شرکت و میزان دارایی و بدهی آن را در یک بازه زمانی مشخص نشان می‌دهد و به همین علت دارای اهمیت فراوان است.

برای کسب اطلاعات ارزشمند و مفید باید ترازنامه‌های دوره‌های زمانی مختلف را با هم مقایسه کرد، علاوه بر این برای کسب اطلاعات بهتر از وضعیت یک شرکت، می‌توان ترازنامه‌های آن را با ترازنامه‌های سایر کسب و کارهای فعال در همان صنعت مقایسه نمود. البته هرگز نباید ترازنامه دو کسب و کار از دو صنعت مختلف را با هم مقایسه کرد زیرا صنایع متفاوت، وضعیت‌های مختلفی دارند و با هم قابل مقایسه نیستند.

در نهایت لازم به ذکر است که با تمام مزایایی که ترازنامه دارد، یکی از مهم‌ترین مشکلات آن، مساله ارزش دفتری است. به عبارت دیگر تورم در اعداد ترازنامه تاثیر نمی‌گذارد و بعد از گذشت زمان، مبالغ دارایی به روز نخواهد بود زیرا اعداد ثبت شده در ترازنامه حسابداری با ارزش دفتری نوشته شده‌اند و با تورم تغییر نمی‌کنند.