در حال حاضر نرخ تسعیر ارز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ قیمت ۲۳ هزار تومان تعیین شده و اگر قرار باشد که بعد از توافق قیمت ارز افت پیدا کند تا این محدوده بیشتر اصلاح نخواهد داشت، ضمن اینکه بسیاری از نمادها اصلاح خیلی بیشتری نسبت به شاخص کل داشته اند و این بدین معناست که با قیمت دلار پایین تر در حال معامله هستند
اثر سه‌گانه برجام بر بورس
یکی از مشکلات اساسی که طی سال‌های گذشته گریبان اقتصاد ایران را گرفته بود، رفع شده است و اکنون بسیاری از فعالان اقتصادی و بازیگران بازارهای مالی منتظر اتفاقات خوب هستند.
بازار سرمایه هم که دو سال است در شرایط رکودی به سر می‌برد، چشم امید
به بهبود اقتصادی دوخته است. این یادداشت کوتاه نگاهی دارد به چشم‌اندازها و تاثیر برجام بر بازار سرمایه چالش‌های
بورس با توجه به حل مناقشه هستهای ایران؛ روزگاری که اکنون به پسابرجام شهرت
یافته است .
بارها اشاره شده که رونق بازار سرمایه در بلندمدت به رشد واقعی اقتصاد
وابسته است. همین نکته ابزار کلیدی تحلیل بازار سرمایه پس از اجرای توافق برجام
است. یعنی انتظاراتی که برای خروج بازار سرمایه از رکود وجود دارد، ناشی از
امیدواری برای بهبود اقتصاد و رفع مشکلات کلیدی بخش واقعی است. با همین نگاه
صنایعی که از تحریم لطمه دیده بودند، یا به خاطر موانع تجاری با مشکلات اساسی
مواجه شده بودند، اکنون دارای فرصت رشد هستند .
واقعیت این است اقتصاد ایران با مشکلات بسیاری دست به گریبان بوده و هست.
ساده‌انگاری است اگر فرض کنیم که پس از برجام همه این مشکلات حل می‌شود. بخش بزرگی
از مشکلات اقتصاد ایران ساختاری است و بسیاری از مشکلات هم به شیوه‌های مدیریتی
مربوط می‌شود. نگاهی ساده به گزارش‌های بین‌المللی، مانند گزارش رقابت‌پذیری مجمع
جهانی اقتصاد، گزارش توسعه انسانی یا گزارش رفاه لگاتوم، نشان می‌دهد اقتصاد ایران
پیش از برجام نیز در وضعیت مطلوبی قرار نداشته است. بسیاری از همان اندیشه‌ها و
حتی بسیاری از همان مدیران ناکارآمد پیش از مناقشه هستهای هنوز بر مسند کار
هستند، اقتصاد ایران به‌شدت دولتی و وابسته به نفت است و اگرچه تلاش‌هایی صورت
گرفته، اما بسترهای قانونی نیز بهبودهای آن‌چنانی نداشته است .
طی سال‌های گذشته، تحریم‌ها تبدیل به گلوگاهی شده بود و پوششی بود بر مشکلات
ساختاری و مدیریتی. اجرای برجام و رفع تهدیدها شرط لازم برای بهبود اوضاع اقتصادی
ایران و خروج از رکود بود، اما به هیچ‌وجه شرط کافی نیست . اکنون که تحریم‌ها مرتفع خواهد شد، باید منتظر ماند و دید که آیا
مدیریت اقتصاد ایران یک مدیریت توسعه‌گرای رشدمحور خواهد بود یا نه؟
با این اوصاف اثر اجرای برجام بر بازارهای مالی و بورس از سه جنبه
قابل بررسی خواهد بود. اول اثرات روانی این اتفاق است که طی سال‌های گذشته موجب رکود
در بازارها شده است. این اثر البته کوتاه‌مدت است و موجب نوساناتی در روزهای اولیه
پس از برجام خواهد شد. دامنه این نوسانات به حجم نقدینگی آماده ورود به بورس بستگی
دارد اما قطعاً زمان تاثیرگذاری آن طولانی نخواهد شد. پس از آن باید دید که آیا
رفع تحریم‌ها اثراتی در بخش واقعی اقتصاد خواهد گذاشت؟ بنابراین جنبه دوم، شرایط
اقتصاد کلان کشور است. با آزاد شدن بخشی از منابع و سهولت در صادرات و واردات و
همچنین اثر گشایش‌های مالی و اعتباری، دولت نیز به وضع سیاست‌های جدید اقتصادی دست
خواهد زد .
اینجاست که باید دید چقدر از اندیشه‌های پوپولیستی و ضدتوسعه‌گرایانه فاصله
گرفته‌ایم. جنبه سوم که باید در تحلیل بورس پس از فرجام برجام، مدنظر قرار بگیرد،
خصوصیات صنایع و شرکت‌های بورسی است. تردیدی وجود ندارد که بسیاری از صنایع بورسی
تحت تاثیر اتفاقات اقتصادی پسابرجامی خواهند بود اما این تاثیر برای همه صنایع و
شرکت‌های بورسی یکسان نیست. بسیاری از صنایع بورسی (مانند معدنی‌ها) هم تاثیرات
مثبت خواهند داشت و هم تاثیرات منفی . دسترسی به تکنولوژی، سهولت تجارت و امکان صادرات محصول از تاثیرات
مثبت برجام بر این صنایع است و چشم‌انداز کاهش نوسانات و رشد ارز هم ممکن است بر کسب‌وکار
شرکت‌های صادرات‌محور اثر منفی بگذارد .
بانک‌ها نیز با رفع مشکلاتی همچون سوئیفت اثرات مثبت خواهند داشت، اما
بحران ذاتی که حاصل بازی پونزی در شبکه پولی کشور است به تحریم‌ها مربوط نیست. در
چنین شرایطی معاملات هیجانی ممکن است آسیب‌های جدی به سرمایه‌گذاران بزند. وظیفه
دولت و نهاد ناظر ایجاد شفافیت در بازارهای مالی است. نهاد سیاستگذار باید اطلاعات
کافی از میزان منابع آزادشده، زمان‌بندی ورود این منابع به اقتصاد کشور و چگونگی
تخصیص آن به فعالیت‌های اقتصادی را در اختیار همه مردم قرار دهد. نامعلوم بودن
سیاست‌های دولت باز هم رانت و فساد را توسعه خواهد داد و به دلیل تحمیل ریسک‌های
سیستماتیک سرمایه‌گذاران را از فعالیت‌های مولد دارای پتانسیل رشد دور خواهد کرد .
برجام چه اثری بر بورس خواهد داشت؟
در آستانه از سرگیری مذاکرات هستهای ایران در وین، که مقرر شده ۸ آذرماه انجام شود. خبرهای زیادی به گوش می‌رسد. خبرهایی که در نهایت می‌تواند بر اقتصاد و بورس اثرگذار باشد.
رابرت مالی، فرستاده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران سفر منطقه‌ای خود را به کشورهای امارات متحده عربی، اسرائیل، عربستان سعودی و بحرین سفر خواهد کرده است. سفر آقای مالی تا ۲۰ نوامبر ادامه خواهد داشت.
در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده که او در این سفر رویکردهای آمریکا در مورد طیف وسیعی از نگرانی‌ها از ایران و از جمله فعالیت‌های بی‌ثبات کننده آن در منطقه را هماهنگ خواهد کرد.
معاون رئیس‌جمهور آمریکا نیز در سخنانی بر تمایل آمریکا مبنی بر بازگشته به مذاکرات هستهای جهت احیای برجام تاکید کرد. وی گفت: ما به دنبال بازگشت مجدد هستیم و منتظر مذاکرات هستیم و امیدواریم که این مذاکرات پرثمر باشند. در این راستا ما در کنار متحدان‌مان قرار داریم.
«کامالا هریس»، معاون بایدن نیز تصریح کرده که تمایل ما برای بازگشت به توافق هستهای با ایران روشن است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هم گفته ما در مذاکرات وین خواستار اجرای کامل توافق هستهای ایران و لغو تحریم‌ها علیه تهران خواهیم شد.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه ۱۲ نوامبر (۲۱ آبان) تماس نگرفتن دولت جدید ایران با وی را «حیرت‌انگیز» توصیف کرد. وی گفت که تنها «مکالماتی فنی» با محمد اسلامی، رئیس جدید سازمان انرژی اتمی ایران داشته است.
با همه اینها طبق گفته علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات وین با هدف لغو تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران، از دوشنبه هشتم آذرماه آغاز خواهد شد.
توپ بورس در زمین دولت
همایون دارابی، کارشناس بازار سهام در خصوص تاثیر این مذاکرات بر بورس، گفت: شرایط بازار سرمایه فعلا داخلی است و نمی‌توان وزنه‌ای به مذاکرات داد.
وی با اشاره به اینکه مسائل خارجی سهم کمی در بازار فعلی دارد، تصریح کرد: سیاست دولت نیز در حال حاضر این است که اقتصاد را به سیاست گره نزند. به نظر من در حال حاضر مذاکرات تاثیری بر بازار نخواهد گذاشت.
دارابی افزود: اگر در نهایت مذاکرات به نتیجه برسد به دلیل کاهش هزینه‌های انتقال پول، کاهش هزینه‌های حمل و نقل، دسترسی به بازارهای جدید و … تاثیر مثبتی بر کل اقتصاد خواهد گذاشت. این موضوع رشد اقتصادی را حاصل می‌شود که کل بازار از آن منتفع خواهد شد.
این کارشناس گفت: توپ در حال حاضر در زمین تهران است. این دولت است که تضمین‌کننده و راه‌گشای بازار سهام خواهد بود. در حال حاضر بزرگترین مشکل بازار سرمایه با دولت است.
ریسک برجام برای بازار سرمایه چقدر است؟
ارزیابی تناسب بین شاخص کل بورس، ارز و برخی نمادها نشان می دهد معاملات با دلار محدوده قیمتی ۲۰هزار تومان انجام می شود از این رو اگر توافقات برجام حاصل شود هیچگونه ریسکی برای سهامداران به وجود نمی آید.
به گزارش بورس تابناک، بازار سرمایه ۴ ماهی هست که درگیر یک روند نزولی است و در حالی که نقدینگی روندی صعودی داشته و تورم نقطه به نقطه هم تاکنون کمتر از ۴۴ درصد نبوده، اما شاخص کل بورس روند نزولی داشته و نوسانات کوتاه مدتی برای شکستن کف های حمایتی داشته است، برخی فعالان بازار مذاکرات و احتما افت قیمت ارز بعد از توافق را عامل این روند نزولی عنوان می کنند، اما وقتی نمودار شاخص کل بورس و دلار را مقایسه کنید متوجه این خواهید شد که شاخص کل بورس ایران تا قیمت ۲۰ هزار تومان دلار با نمودار دلار همبستگی داشته است و بعد از آن شاخص کل در حالی که نوسان رو به پایین پیدا کرده دلار تا محدوده ای ۳۰ هزار تومان هم نوسان رو به بالا داشته است.
در حال حاضر نرخ تسعیر ارز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ قیمت ۲۳ هزار تومان تعیین شده و اگر قرار باشد که بعد از توافق قیمت ارز افت پیدا کند تا این محدوده بیشتر اصلاح نخواهد داشت، ضمن اینکه بسیاری از نمادها اصلاح خیلی بیشتری نسبت به شاخص کل داشته اند و این بدین معناست که با قیمت دلار پایین تر در حال معامله هستند
ارزیابی تناسب بین شاخص کل بورس و ارز نشان می دهد که در شرایط کنونی معاملات بازار تقریبا با دلار محدوده قیمتی ۱۴ تا ۲۰ هزار تومان است و اگر توافقات برجام حاصل شود هیچگونه ریسکی متوجه بازار سرمایه نخواهد شد، زیرا در حال حاضر نرخ تسعیر ارز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ قیمت ۲۳ هزار تومان تعیین شده و اگر قرار باشد که بعد از توافق قیمت ارز افت پیدا کند تا این محدوده بیشتر اصلاح نخواهد داشت، ضمن اینکه بسیاری از نمادها اصلاح خیلی بیشتری نسبت به شاخص کل داشته اند و این به معنای است که با قیمت دلار پایین تر در حال معامله هستند.
یک کارشناس بورس ضمن اشاره به اینکه در حال حاضر بورس با دلار تاثیر برجام بر بازار سرمایه در محدوده قیمت ۲۰ هزار تومان معامله می شود، گفت: زمانی که قیمت ارز در بازار آزاد در محدوده ای ۲۲ هزار تومان بود و قیمت دلار نیمایی در محدوده ای ۱۹ هزار تومان بود شاخص کل بورس هم در محدوده یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد بود و بعد از آن شاخص کل بورس در بهار امسال همسو با قیمت ارز رشد داشت، به طوری که وقتی دلار به قیمت ۲۶ هزار تومان رسید شاخص کل بورس هم در محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد در نوسان بود، بعد از آن دلار همچنان به روند صعودی خود ادامه داد و به ۳۱ هزار تومان هم رسید اما بورس وارد اصلاح شد.
به طور قطع اگر برخی از نمادها قرار بود متناسب با رشد شاخص کل قیمت تاثیر برجام بر بازار سرمایه گذاری می شدند بسیاری از نمادها باید بیش از این قیمت گذاری و معامله می شدند، اما در شرایط کنونی وضعیت نمادها حکایت از این دارد که بیش از اینکه با بازار متعادل رشد کرده باشد شاخص سازی اتفاق افتاده است
رضا روحی با بیان اینکه بورس از نظر ارزندگی در موقعیت خوبی قرار دارد، افزود: به طور قطع توافق برجام و حتی کاهش قیمت ارز هم نمی تواند منجر به افت بیشتر شاخص کل بورس شود، زیرا در شرایط کنونی شاخص در محدوده بسیار پایینی تر نسبت به قیمت دلار قرار داد و حتی برخی نمادها به قیمت های سال ۹۸ رسیده اند که در آن زمان قیمت دلار در محدوده ای ۱۳ هزار تومان بود.
او با تاکید بر اینکه میزان شاخص کل با اصلاح نمادها هم همخوانی ندارد، تصریح کرد: به طور قطع اگر برخی از نمادها قرار بود متناسب با رشد شاخص کل قیمت گذاری می شدند بسیاری از نمادها باید بیش از این قیمت گذاری و معامله می شدند، اما در شرایط کنونی وضعیت نمادها حکایت از این دارد که بیش از اینکه با بازار متعادل رشد کرده باشد شاخص سازی اتفاق افتاده است.
برجام بهانه نوسان گیری
در دو ماه گذشته که موضوع مذاکرات برجام اهمیت بیشتری پیدا کرده و روند نزولی بورس هم تسریع شده و تقریبا از شاخص یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحد به یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد رسید، در همین بازه زمانی متغیرهای اقتصادی افزایش حجم نقدینگی و تورم را تایید می کردند اما بازار سرمایه بی توجه به این فاکتورها روندی نزولی داشت که بخشی از این مساله تحت تاثیر فضای مذاکرات برجام بوده است.
بازار در یک مقطع زمانی متناسب با رشد قیمت ارز روندی صعودی داشته است، در آن زمان ارزش جایگزینی عامل اصلی رشد شاخص بورس بود، زیرا بسیاری از سهامداران عمده با محاسبه دارایی شرکت با دلار با قیمت بالا معاملات سهام را به سمتی بردند که نمادها بیشتر از ارزش ان ای وی آن ها معامله می شدند
یک استاد اقتصاد با اشاره به اینکه بازار در یک مقطع زمانی متناسب با رشد قیمت ارز روندی صعودی داشته است، گفت: در آن زمان ارزش جایگزینی عامل اصلی رشد شاخص بورس بود، زیرا بسیاری از سهامداران عمده با محاسبه دارایی شرکت با دلار با قیمت بالا معاملات سهام را به سمتی بردند که نمادها بیشتر از ارزش ان ای وی آن ها معامله می شدند، این در حالی است که این روش محاسبه ارزش دارایی ها نباید ملاک معامله قرار بگیرد، زیرا ارزش شرکت ها بر روی کاغذ افزایش پیدا کرده بود و حتی فروش شرکت با همان نرخی که محاسبه کرده بودند ممکن نبود، بر همین اساس بسیاری از همین نمادها اصلاح زیاد تری و بیشتر از افت شاخص کل تجربه کردند.
کامران ندری با تاکید بر اینکه حتی بعد از افت قیمت ارز بار دیگر شاخص کل روندی صعودی خواهد داشت، تصریح کرد: در چند وقت اخیر قیمت ارز همواره روندی صعودی داشته، این در حالی است که شاخص کل بورس افت داشته و این به معنای این است که در مرحله ای بعدی اگر افت شاخص دلار اتفاق بیفتد شاخص بورس افت نمی کند.
او افزود: باید توجه داشت که توافق برجام یک ظرفیت مناسب برای شرکت های بورسی است، به همین دلیل نباید این موضوع به بهانه ای برای نوسان گیری برخی از دلال های بازار بورس تبدیل شود. به عبارت دیگر وقتی برجام امضا شود بسیاری از شرکت های صادراتی می توانند راحت تر صادرات کنند و این افزایش ورود به بازارهای خارجی درآمد صادراتی بیشتری برای آنها به همراه می آورد و از این طریق کاهش قیمت ارز جبران می شود. از طرف دیگر دورزدن تحریم ها و انتقال منابع بانکی از طریق صرافی ها هزینه بیشتری برای شرکت ها به همراه دارد تا این منابع ارزی را از طریق بانک جابه جا کند، بنابراین برجام یک ظرفیت مناسب برای شرکت های بورسی است و نباید تحلیل منفی از آن داشت.
سرنوشت بورس بعد از احیای برجام
علی‌رغم افزایش خوش بینی‌ها به توافق و احیای برجام بازار سرمایه اعتماد روزی است که منفی معامله می‌شود و در پی افت ۸۹۲۰ واحدی شاخص کل، بورس تهران یکشنبه را در کانال ۱ میلیون و ۴۲۹ هزار واحدی به پایان رساند.
رامین خدابنده، عضو هیات مدیره شرکت سبدگردان نوین نگر آسیا در گفتگو با بورس نیوز در این خصوص بیان کرد: هنوز موضوع برجام تعیین تکلیف نشده و بازار سرمایه در ابهام قرار دارد. طبیعی است که سرمایه‌گذاران تا روشن‌تر شدن شرایط اقدام به خرید نکنند و در نتیجه هم حجم معاملات کاهش یافته و هم بازار رنگ سرخ به خود گرفته است.
کارشناس بازار سرمایه افزود: در کنار این ابهام در نظر داشته باشید که در روزهای اخیر هم قیمت نفت در بازارهای جهانی کمی افت داشته و هم نرخ دلار در کشور ما کاهش یافته است. قیمت فلزات و. در بازارهای جهانی هم کاهش داشته و طبیعی است که شرکت‌های دلاری بازار سرمایه ما با شرایط فعلی مورد اقبال سرمایه گذاران واقع نشوند. اعلام خبر احیای برجام در کوتاه مدت طبق روال سنتی گروه خودرویی و بانکی را تحت تاثیر قرار خواهد داد و احتمالاً نمادهای بانکی معاملات روان تری را تجربه خواهند کرد؛ اما روند میان مدت خودرویی‌ها بستگی به اتفاقاتی دارد که بعد از احیای برجام در مورد خودروسازان شاهد آن خواهیم بود و باید منتظر ماند و دید در صورت توافق، چه اتفاق بنیادی در این گروه رقم خواهد خورد.
خدابنده ادامه داد: احتمالا خبر احیای برجام شوکی هم به بازار ارز وارد خواهد کرد؛ اما این نکته را در نظر داشته باشید که تحریم ها، هزینه قابل توجهی به شرکت‌های بورسی بابت نقل و انتقال ارز تحمیل کرده و با احیای برجام، هزینه پول کاهش خواهد یافت و این موضوع، اتفاق خوشایندی برای شرکت‌های تولیدی خواهد بود. همچنین در شرایط تحریمی، اجرای طرح‌های توسعه در شرکت‌ها و صنایع بورسی متوقف شده و با احیای برجام اتفاقات مثبتی هم در این زمینه شاهد خواهیم بود. دولت هم احتمالا توان بیشتری در پرداخت مطالبات پیمانکاران داشته و شرکت‌های پیمانکاری طرف قرارداد با دولت هم از احیای برجام منتفع خواهند شد. با این تفاسیر معتقدم احیای برجام به نفع تمامی شرکت‌های تولیدی خواهد بود و بورس ما این فرصت را خواهد داشت تا رشد واقعی را تجربه کند.
تاثیر برجام بر تاثیر برجام بر بازار سرمایه نماد ها و گروه های بورسی در صورت توافق چه خواهد بود!؟
یکی از مهمترین مسائلی که این چند سال اخیر کشور ما را درگیر نموده است مسئله تحریم ها است. هرچند مذاکرات بسیاری تاکنون صورت گرفته است اما همچنان این تحریم ها برجا هستند. اما در چند روز اخیر خبرهای خوشبینانه ای از روند مذاکرات برجام به گوش می رسد. بازار بورس در این هفته چندان امیدوارکننده نمود اما با انتشار خبرهای خوب از برجام این بازار هم رنگ و بویی دیگر به خود تاثیر برجام بر بازار سرمایه گرفته است.
در صورت برداشته شدن تحریم ها بسیاری از صنایع می توانند خیلی بهتر از قبل به روند کاری خود ادامه دهند و همین امر هم پیشرفت چشمگیر بازار سرمایه و بورس را به دنبال خواهد داشت.
امروز درنظر داریم تا به بررسی تاثیر برجام بر بورس بپردازیم تا ببینیم آیا این مذاکرات می توانند بازار خون گرفته بورس را سبز کنند؟
تحرک بورس روی موج مذاکرات
بورس تهران در نخستین روز هفته شاهد افزایش قابل‌توجه تقاضا در نمادهای بانکی و خودرویی بود. همین امر سبب شد تا افت قیمت در نمادهای فولادی و پتروشیمی نتواند به افت قابل‌توجه شاخص بورس در روز یاد شده منتهی شود. اینطور که به نظر می‌رسد امیدواری به دستیابی به توافق هستهای توانسته صنایع برجامی بورس را با افزایش تقاضا مواجه کرده و فرصت خریدی قابل‌توجه به فعالان خوش‌بین‌تر بازار سهام بدهد. به دنبال همین رویداد بود که روز گذشته شاخص بورس تنها ۰۶/ ۰ درصد افت کرد و نماگر اصلی بازار در محدوده یک‌میلیون و ۳۶۴هزار واحد متوقف شد.
بررسی عملکرد بورس در هفته اخیر
عملکرد نماگر اصلی بازار سهام در نخستین روز هفته هرچند چندان امیدوار کننده نبود اما تحرکات مثبت در برخی گروه ها مشاهده شد. در این روز شاخص کل بورس که در روزهای معاملاتی اخیر در گذر از سطح ۴/ ۱ میلیون واحدی ناکام مانده به میزان ۰۶/ ۰ درصد دیگر نیز افت کرد و در حالی که کاهشی کمتر از هزار واحد را به ثبت رسانده بود به محدوده یک میلیون و ۳۶۲ هزار واحدی رسید.
تمامی این تغییرات در شرایطی روی داد که طی روز شنبه نمادهای کوچک تر بازار نیز به گواه شاخص هموزن وضعیت بهتری نداشتند و نتوانستند در مواجهه با ضعف نسبی تقاضا، عملکردی بهتر از عقبگرد ۰۹/ ۰ درصدی داشته باشند. بر این اساس بیراه نخواهد بود اگر بگوییم که بازار سهام پس از رسیدن به محدوده یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی شاخص بورس مجددا از انگیزه لازم برای بهبود سطح تقاضا برخوردار نیست و مانند ماه های قبل احتمالا تا رسیدن به یک تصمیم جدید و تغییر جهت به سمت صعود یا نزول در همین محدوده در جا خواهد زد. با این حال اشاره به این نکته، یعنی وجود رخوت در میان سرمایه گذاران به این معنا نخواهد بود که بازار فعلا از هیچ شانسی برای تغییر جهت برخوردار نیست و تصمیم یاد شده لزوما طولانی مدت تاثیر برجام بر بازار سرمایه خواهد بود.
در حال حاضر برخی از گمانه زنی ها حکایت از آن دارد که احتمال تغییر در فضای مذاکرات اتمی می تواند راه را برای بهبود وضعیت بورس به ویژه در برخی از صنایع هموار کند؛ تصوری که با توجه به بررسی روند معاملات در روز گذشته نه تنها چندان دور از انتظار نیست بلکه با توجه به تجربه تاریخی بازار سهام در سال های ۹۴ تا اوایل ۹۵ بسیار معقول به نظر می رسد.
باز هم تکرار
همان طور که در گزارش های پیشین تاثیر برجام بر بازار سرمایه بارها مورد توجه قرار گرفته است، بازار سهام کشور به رغم عمر تقریبا ۶ دهه ای خود تاکنون نتوانسته مانند کشورهای دیگر شاهد شکل گیری رونق غیر تورمی باشد. در تحلیل چرایی این رخداد می توان دلایل متعددی را ذکر کرد. برای مثال یکی از دلایل عمده موجود در این زمینه این است که اقتصاد کشور در طول دهه های اخیر به دلیل نبود ثبات لازم در عرصه تصمیمات سیاسی و تنش های خارجی نتوانسته افق روشنی را پیش روی تجارت خارجی ترسیم کند.
از سوی دیگر نحوه تصمیم گیری در مناسبات داخی اقتصاد هم هیچ گاه به نحوی نبوده که بتوان تصویر واضحی از افق میان مدت داشت. تمامی اینها سبب شده با رونق نیافتن کسب وکارها و نبود تغییر قابل توجه در سطح بهره وری و تاثیر برجام بر بازار سرمایه تکنولوژی، روند صعودی در بازار سهام امری دور از دسترس باشد. با این حال همان طور که می دانیم تاریخ بازار سهام در ایران طی همین مدت عاری از دوره های صعودی نبوده است. افزایش نقدینگی در کنار اصرار به سیاست سرکوب نرخ ارز در طول این سالیان بارها سبب شده با دلایلی نظیر تحریم یا افت قیمت نفت شاهد پرش قیمت ارز یا به عبارت بهتر کاهش ارزش پول ملی باشیم. شاید به همین دلیل است که پیش بینی سیکل های صعودی در بورس تهران تاثیر برجام بر بازار سرمایه بسیار راحت تر از دوره های مشابه در بازارهای سهام کشورهای دیگر است. با این حال همان طور که می دانیم مانند دم و بازدم های طبیعی بدن انسان هر صعودی یک نزول را هم به دنبال دارد. بنا بر آنچه که تاکنون در این گزارش شرح داده شد داستان بورس را می توان به دو بخش مجزا اما در ارتباط با هم تقسیم کرد. نخست دوره های صعود که تقریبا هر بار به سبب تورم بالا شکل گرفته و بر اساس نظریه ظروف مرتبطه به بورس نیز تسری یافته است و دوم رکودی که همسو با رکود سایر بازارها روی داده و در بازار سهام بیش از حد طولانی شده است. اینطور که به نظر می آید غیر منطقی نیست اگر بگوییم دوره های افت بازار هم مانند دوره های صعود آن پیش بینی پذیر است.
هر بار که بازار سهام در پایان روند صعودی با ضعف تقاضا روبه رو می شود سیل وعده و وعید برای حمایت از بورس به صدر اخبار می آید. همین امر سبب می شود بازار در جوی میان امیدواری و ترس به روند خود ادامه دهد و در مواجهه با محدودیت های غیر کارشناسی و معضلاتی نظیر دامنه نوسان و حجم مبنا شاهد تشدید فشار فروش در صنایع مختلف باشد. مساله اما به همین الگوی کلی ختم نمی شود. با اندکی تدقیق بیشتر در وضعیت کنونی بورس با افت قبلی آن که تقریبا از سال ۹۲ تا ۹۶ تداوم یافت می توان دریافت که عامل تحریم نه تنها توانسته از کانال رشد دلار و تورم بر رشد قابل توجه شاخص بورس در هر دو دوره موثر باشد بلکه در شرایط فعلی نیز احتمال لغو آن توانسته به خوش بینی فعالان بازار سرمایه بینجامد، دقیقا شبیه آنچه در سال ۹۴ و با نزدیک شدن به حصول توافق هسته ای موسوم به «برجام» در آن زمان روی داد.
بررسی بازار غیرکالایی ها
روز گذشته به رغم افت شاخص بورس شاهد رشد قابل توجه تقاضا در نمادهایی بودیم که اثرپذیری چندانی از دلار ندارند اما انتظار می رود که با باز شدن فضای مبادلات تجاری و بین المللی شرایط برای این نمادها بهتر شوند. انتظار یاد شده نیز از این جهت شکل گرفته که در دور قبلی مذاکرات برجامی و همسو با افزایش خوش بینی ها به حصول برجام زمینه لازم برای بهبود وضعیت در این نمادها یعنی گروه های بانکی و خودرویی فراهم شده بود. به هر روی در روزهای پایانی هفته قبل و همزمان با تعطیل شدن بازارها اخبار بسیار مثبتی از وین به خبرگزاری ها مخابره شد. بنا بر آنچه که از سوی خبرگزاری ها منتشر شده و از لابه لای سخنان دیپلمات ها قابل درک است، اگرچه نمی توان به طور قطع از دستیابی به یک توافق در آینده مشخص سخن گفت با این حال به نظر می آید که احتمال رسیدن توافق از گذشته بسیار بیشتر است.
همین امر سبب شده تا بسیاری از فعالان بازار سهام به رونق مجدد نمادهای غیر کالایی به خصوص بانک ها و خودرویی ها امیدوار باشند. بر اساس آنچه کارشناسان می گویند و سابقه بورس نشان می دهد، آثار برداشته شدن تحریم ها می تواند در این دو گروه زودتر نمایان شود. دلیل این امر هم راحت بودن انتقال تکنولوژی و نیاز صنایع به این امر و ناچیز بودن حجم درآمدهای ارزی در آنهاست که افت احتمالی قیمت ارز را در این صنایع بی اثر می کند. در بانکی ها نیز به سبب آنکه نرخ پایین تسعیر ارز را در سال های قبل شاهد بودیم نمی توان انتظار بروز زیان را در صورت کاهش قیمت ارز داشت. در حال حاضر بسیاری بر این باور هستند که نرخ تسعیر ارز بودجه که حدود ۲۳ هزار تومان است در کنار رشد قیمت ارز در سامانه نیما به محدوده ۲۴ هزار و ۷۰۰ تومان شرایطی را پدید آورده که در حال حاضر حصول توافق و افت قیمت ارز در بازار آزاد در عمل اثر چندانی بر بورس نداشته باشد و حتی روشن شدن شرایط و کاهش ریسک های انتظاری بتواند بر کیفیت سودآوری شرکت ها اثر بگذارد. پس بنا براین نمی توان در صورت نزدیک شدن مواضع ایران به طرفین فعلی و سابق «برجام» احتمال کاهش قیمت جدی در سهام دلاری را داشت چرا که تا همین حالا هم قیمت تسعیر درآمدهای ارزی آنها در محدوده دلار ۲۳ هزار تومان بوده و تمامی کالاهایی که با قیمت جهانی و نرخ یاد شده محصولات خود را می فروشند تحت تاثیر قرار نمی دهد.
این در حالی است که دستیابی به توافق در مذاکرات هسته ای به سبب برداشته شدن تحریم ها می تواند به راحتی وضعیت فروش این نمادها را بهبود ببخشد و در شرکت هایی که هزینه تحریم بالایی دارند تغییر بااهمیتی در صورت های مالی ایجاد کند. بنابراین در کنار صنایع برجامی می توان به بهبود شرایط در صنایع دلاری هم امیدوار بود. از این رو بعید نیست که در هفته های پیش رو و در صورت بهبود وضعیت مذاکرات برجام شاهد افزایش تقاضا در کلیت بازار سهام باشیم.
دیدگاه شما